Faktlar

• Parasetamol (ABŞ-da tez-tez Tylenol kimi tanınır) ağrıkəsici və hərarətendirici vasitələrdən biri olub, bir çox hamilə qadınlar ağrı və hərarəti aradan qaldırmaq üçün qəbul edirlər.
• Göbək kordonunun qanında parasetamol metabolitlərinin ölçülməsi daxil olmaqla bəzi tədqiqatlarda uşaqlarda autizm və ya DEHB riskinin artması ilə əlaqələr aşkar edilmişdir.
• Lakin təxminən 2,5 milyon uşağı əhatə edən ən böyük tədqiqat göstərdi ki, ailə və genetik amillər nəzərə alındıqdan sonra parasetamol və autizm arasındaki əlaqə yoxdur. Bu, müşahidə olunan korrelyasiyanın səbəb-nəticə əlaqəsi olmadığını göstərir.
• Böyük beynəlxalq tibbi təşkilatlar vurğulayır ki, heç bir tədqiqat parasetamol və autizm arasında səbəb əlaqəsini sübut etməyib və preparatı yalnız ehtiyac olduqda və həkim nəzarəti altında istifadə etməyi tövsiyə edirlər.

Mif və Reallıqlar

Mif: "Əgər ana parasetamol qəbul edibsə, uşağın mütləq autizmi olacaq"

Reallıq: Sübut edilmiş səbəb əlaqəsi yoxdur. Statistik əlaqələr preparatın autizmə səbəb olma mənasını daşımır. Korrelyasiya səbəbiyyətə bərabər deyil.

Mif: "Elm təsdiqləyir ki, parasetamol autizmin səbəbidir"

Reallıq: Elmi konsensus və ya inandırıcı klinik sübutlar yoxdur. Ən yüksək keyfiyyətli və böyük tədqiqatlar sübut edilmiş səbəb əlaqəsi tapmayıb.

Mif: "Parasetamol təhlükəlidir və hamiləlik zamanı istifadə edilməməlidir"

Reallıq: Tibb ekspertləri onu ehtiyac olduqda hamilə qadınlar üçün mövcud olan ən təhlükəsiz ağrıkəsicilərdən biri hesab edirlər. Yadda saxlamaq vacibdir ki, müalicə olunmamış ağrı və yüksək hərarət özləri də dölün sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər.

Praktiki Tövsiyələr

✔ İstənilən dərman haqqında həkimlə məsləhətləşin, xüsusilə hamiləlik dövründə

✔ Parasetamolu yalnız ehtiyac olduqda istifadə edin və minimum effektiv dozada, mümkün qədər qısa müddətə

✔ Ağrı və ya hərarəti diqqətdən kənarda qoymayın həkimlə məsləhətləşmədən — onlar özləri dölün inkişafına mənfi təsir göstərə bilər

✔ Zəruri müalicəni əsassız qorxular səbəbindən dayandırmayın — müalicənin olmaması daha riskli ola bilər

Nəticə: Hamiləlik dövründə parasetamolun qəbul edilməsinin uşaqda autizmə səbəbiyyət əlaqəsi olduğuna dair təsdiqlənmiş sübutlar yoxdur. Bəzi tədqiqatlarda müşahidə edilən statistik əlaqələr daha çox digər amilləri (məsələn, genetik xüsusiyyətlər və ya preparatın qəbul edilmə səbəbləri) əks etdirir, nəinki dərmanın birbaşa təsirini.

Mənbələr

1. Qardaş və bacıların müqayisəsi tədqiqatı: "Acetaminophen Use During Pregnancy and Children's Risk of Autism, ADHD, and Intellectual Disability" — JAMA (2024) 
2. Göbək kordonu biomarkerləri tədqiqatı: "Association of Cord Plasma Biomarkers of In Utero Acetaminophen Exposure with Risk of ADHD and Autism" — JAMA Psychiatry 
3. Sübutların icmalı: "Paracetamol use during pregnancy and autism risk" — PubMed
4. Qarışıq məlumatların tibbi izahı: Drugs.com