Çin mediası 2024-cü ilin son günlərində uşaqlar arasında “insan metapnevmovirusu” (HMPV) adlı infeksiyanın artdığını bildirib.
Sosial mediada Çində HMPV hadisələri səbəbindən xəstəxanaların dolub-daşdığı iddia edildiyi üçün çaxnaşma pik həddə çatıb. Çində başlayan Covid-19 pandemiyası ilə bağlı qlobal kollektiv yaddaş hələ də təzədir və bu baxımdan narahatlıq normaldır.
Lakin ekspertlər hazırda fövqəladə vəziyyətin olmadığını deyirlər. Bəs HMPV haqqında nə məlumdur?
HMPV yeni bir virusdurmu?
İnsan metapnevmovirusu (HMPV) tənəffüs xəstəliklərinə səbəb ola bilən patogenlərdən biridir. Xüsusilə qışın sonu və yazın əvvəlində tez-tez rast gəlinir.
Hər yaşda olan insanlarda yuxarı və aşağı tənəffüs yolları xəstəliklərinə səbəb ola bilən virus, ümumiyyətlə yüngül keçir. Ancaq xüsusilə uşaqlar, yaşlılar və immun sistemi zəif olan insanlar daha çox təsirlənə bilər.
ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinin (CDC) məlumatına görə, insan metapnevmovirusu (HMPV) ilk dəfə 2001-ci ildə Niderlandda aşkar edilib, yəni bu, iddia edildiyi kimi Çində yaranan yeni bir virus deyil. Tibb dünyasının bunu aşkar etməsindən 20 ildən çox vaxt keçməsinə baxmayaraq, tədqiqatçılar virusun ən azı 60 ildir mövcud olduğunu düşünürlər.
Uzun illərdir ki, HMPV o qədər geniş yayılıb ki, bir çox insanın həyatı boyu bir neçə dəfə infeksiyaya yoluxduğu təxmin edilir. Xüsusilə qış mövsümünün uzun sürdüyü ölkələrdə qrip kimi mövsümi infeksiya kimi yayıla bilər.
Simptomları hansılardır, necə ötürülür?
HMPV daha çox tanınan Respirator sinsitial virusa (RSV) oxşar simptomlara malikdir, çünki onların hər ikisi eyni ailəyə aiddir. Simptomlara öskürək, qızdırma, burun tutulması və nəfəs darlığı daxildir. Beləliklə, HMPV simptomları qrip və ya soyuqdəyməyə bənzəyir. Təbii ki, bu simptomların bəziləri koronavirusa da oxşayır.
Virusun inkubasiya dövrünün 3-6 gün olduğu təxmin edilir və xəstəliyin orta müddəti digər tənəffüs yolları xəstəliklərinə bənzəyir. Təbii ki, bu, insandan və xəstəliyin şiddətindən asılı olaraq dəyişə bilər.
Digər tənəffüs xəstəlikləri kimi, HMPV yoluxucudur. CDC bildirir ki, xəstəlik öskürək və ya asqırma yolu ilə insandan insana keçə bilər. Bundan əlavə, virus çirklənmiş səthlərdən və ya yaxın təmasdan, məsələn, əl sıxmaqla yayıla bilər.
Simptomların oxşarlığı və koronavirusa keçməsindən narahat olmayın. Flinders Universitetindən virusoloq Jill Carr da HMPV epidemiyasının koronavirusdan fərqləndiyini bildirir. Çünki HMPV artıq məlum olan və cəmiyyətin böyük bir hissəsinin immun müdafiəsinə malik olduğu bir virusdur.
Covid-19-a səbəb olan SARS-CoV-2 yeni patogen idi, buna görə də insanların immun sistemləri ona qarşı dərhal müdafiə qurmadı. Lakin HMPV ilə bağlı belə deyil.
HMPV-nin qarşısını necə almaq olar?
Hazırda HMPV peyvəndi yoxdur. Bundan əlavə, virus üçün xüsusi olaraq hazırlanmış heç bir müalicə üsulu da mövcud deyil. Hal-hazırda mövcud olan müxtəlif müalicələr ağır simptomları azaltmaq və həyati təhlükə yaradan vəziyyəti sabit saxlamaq məqsədi daşıyır. (mənbə)
Koronavirus ilə ötürülmənin oxşarlığını nəzərə alaraq, mütəxəssislər HMPV-dən qorunmaq üçün oxşar tədbirlər görməyi tövsiyə edirlər.
Bəzi ehtiyat tədbirlərinə əlləri ən azı 20 saniyə sabun və su ilə müntəzəm olaraq yumaq, çirkli əllərlə gözlərə, buruna və ağıza toxunmamaq, öskürərkən və asqırarkən ağzı örtmək daxildir. Bundan əlavə, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) yüngül simptomları olan insanlara dincəlmək və başqa insanlara yoluxmamaq üçün evdə qalmağı tövsiyə edir.
Digər ölkələr narahat olmalıdır?
Hələlik narahat olmaq üçün ciddi səbəblər yoxdur. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına görə, qış aylarında Şimal yarımkürəsində kəskin respirator infeksiyaların artması müşahidə olunur. Bu artım ümumiyyətlə qrip, RSV, HMPV kimi mövsümi respirator viruslarla bağlıdır. Təşkilat Çində mövsümi qrip, RSV, HMPV və digər infeksiyalarda artımın müşahidə edildiyini və bunun qış ayları üçün gözlənilən səviyyədə olduğunu və qeyri-adi bir vəziyyət olmadığını bildirib.
Eynilə, Çin rəsmiləri HMPV hallarının artdığını, lakin ciddi təhlükə yaratmadığını bildiriblər. Xüsusilə 14 yaşa qədər uşaqlarda və Şimali Çində artım var. Çin Yeni ili tətilində halların arta biləcəyi proqnozlaşdırılır, lakin ümumi yayılma və şiddət keçən illə müqayisədə daha az olacaq. İctimaiyyətdən sakit olmağı və əlləri yumaq və izdihamdan qaçmaq kimi sadə ehtiyat tədbirlərini görmələri xahiş olunur.
Bundan əlavə, sosial mediada yayılan iddiaların əksinə olaraq Çinin səhiyyə orqanları səhiyyə sisteminin bu vəziyyətdən təsirlənmədiyini və xəstəxanaların tutumunun kifayət qədər olduğunu bildirib.
Viroloq Semih Tarin də “X”-dəki paylaşımında təşvişə ehtiyac olmadığını vurğulayıb. Tarin bu virusun yeni olmadığını xatırladıb və ABŞ-da hər il 125 min insanın HMPV səbəbi ilə xəstəxanaya müraciət etdiyini bildirib. O əlavə edib ki, sosial şəbəkələrdə “yeni virus” və “fövqəladə vəziyyət” ifadələri yanlışdır və qışda respirator viruslar həmişə çoxalır. Tarinin sözlərinə görə, bu cür xəbərlər Covid-19 pandemiyasından sonra daha çox diqqət çəkir və media bu vəziyyətdən faydalanır. Digər tərəfdən, Çində daha ciddi bir vəziyyətin olub-olmadığını anlamaq üçün artımın səbəbini müəyyən etmək lazımdır. Bu səbəbdən ÜST və CDC kimi səhiyyə orqanları regionda baş verənləri izləyir.
Məlumdur ki, Çinin qonşusu Hindistanda da hallar müşahidə olunub. Ancaq narahatlıqlar artdıqca, Hindistandakı səlahiyyətlilər ölkədə qeyri-adi vəziyyətin olmadığını açıqladı. Yoluxma ABŞ, İtaliya və İngiltərə kimi ölkələrdə də müşahidə olunsa da, bu artımın qış mövsümü üçün normal olduğu düşünülür. (mənbə)
Nəticə:
-Tənəffüs yolu xəstəliklərinə səbəb ola bilən patogenlərdən biri olan HMPV yeni virus deyil.
-Simptomlara öskürək, qızdırma, burun tutulması və nəfəs darlığı daxildir.
-Virus öskürmə, asqırma və ya yoluxmuş səthlər vasitəsilə insandan insana keçə bilər.
-Hazırda HMPV peyvəndi yoxdur. Bundan əlavə, virus üçün xüsusi olaraq hazırlanmış heç bir müalicə üsulu mövcud deyil.
-Ekspertlər bu qənaətdədirlər ki, hazırda fövqəladə vəziyyət yoxdur.
