Geçtiğimiz günlerde Agos gazetesinin verdiği bilgiye göre, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde beş yıl Ermeni dili ve edebiyatı öğretmeni olarak görev yapan Ermenistan vatandaşı Ani Sarukhanyan, üniversitedeki görevinden uzaklaştırıldı.  Ani Sarukhanyan, 2023 yılının Eylül ayında sosyal medyada şunları yazdı: "Benim 5 yıl boyunca Ankara Üniversitesi Ermeni Dili ve Kültürü Bölümü'nde sürdürdüğüm faaliyetlerim sona erdi. Tüm hukuki, idari ve psikolojik kısıtlamaları geride bırakıp özgür olacağım günlere dönmenin mutluluğunu yaşıyorum."

Bu açıklamadan bir süre sonra Sarukhanyan, konuyla ilgili geçtiğimiz günlerde Türkçe olarak detaylı bir video yayınladı.

Sarukhanyan, Türkiye’de evlendikten sonra Ankara’ya yerleştiğini, 2018’de Ermeni Dili ve Kültürü Anabilim Dalı’nda doktora programına başvurmak istediğini, kabul edilmediğini, ancak yabancı uyruklu öğretim görevlisi kontenjanından teklif aldığını ve ilk lisans öğrencilerinin hazırlık sınıfında göreve başladığını söyledi.

Çevirmenlik de yapan Sarukhanyan, 2023-2024 döneminde görev verilmeme yolu ile uzaklaştırılmasına ilişkin süreci, Kafkas Dilleri ve Kültürleri Bölümü Kurul Kararı’nı da alıntılayarak şu sözlerle anlattı:

“Ermenistan’da yayınlanan çağdaş bir romanın Türkçe’ye tercüme edilmesi teklifi aldım. 2023 yılında New Europe College kurumunun TANDEM çeviri programına ve desteğine, romanın yazarıyla birlikte başvurduk  ve kabul aldık. Yabancı uyruklu hocaların ücretsiz izin hakkı yokmuş. Personel İşlerinden görevlendirilme başvurusu önerildi. Başvurumun uygun olmadığı belirtilen Bölüm Kurul Kararı metninde 'Öğretim görevlisinin bölümün bilgisi ve iradesi dışında yabancı bir kurum ile anlaşma yaptığı ve davet aldığı açığa çıkmıştır' ifadesi yer alıyor. Yazıda ‘Söz konusu tarihlerde bahar yarıyılı sınavlarının tamamlanmamış olması, öğrenci mağduriyeti yaşanacağının hesaba katılmadığı görülmüştür’ denilmekte. Ancak üç sene önce benzer bir durumda başvuruma izin verilmişti. Üstelik sınavlar çevrim içi yapılmaktadır.”

Faktyoxla Lab. (Teyit Laboratuvarı) olarak çevirmen Ani Sarukhanyan’ın kimliğini okurlarımız için araştırdık.   

Aslına bakılırsa, Ani Sarukhanyan'ın bu konuyu bir showa dönüştürme istediği ortada. Çünkü fakülte dekanının kitap ve yazar hakkında, projeyi destekleyen fon konusunda şüpheleri olması normaldir, Türkiye'nin bu denli hassas bir dönemden geçtiği göz önüne alındığında, hiçbir yetkili kendisine sorun yaratmak istemez, aynı zamanda da çalışanının ülkesine ihanet sayılacak bir projeye katılmasına izin vermeyi de uygun görmez. Yazar Suzanna Harutyunyan'ın ‘‘Nuh'un Önündeki Kargalar’’ adlı romanının sözde Ermeni soykırımından bahsettiğini de dikkate alırsak üniversite yönetiminin haklı olduğu iyice netleşmektedir. Şimdilik tüm bunları bir kenara bırakıp ta başından başlayalım: Kimdir Ani Sarukhanyan?! İnternet sitelerinde yazılanlara bakılırsa, Ani Sarukhanyan bir öğretmen, çevirmen ve yazar...

1994 yılında Ermenistan'ın Kotayk bölgesinin Nor Khachin ilçesinde doğdu. Youtube kanalında yayınlanan "Milliyetçilikten vazgeçiş" başlıklı videoda Ani Sarukhanyan, nerede ve ne zaman doğduğunu anlatmaya şu cümlelerle başlıyor: "1994 yılında, 'Karabağ zaferi'nin hemen ardından Ermenistan'da doğdum.’’ Sonra şöyle düzeltme ekliyor kendince: "Elbette bu Ermeniler için bir zaferdi." 

Bu video ve içinde ortaya atılan iddialarla ilgili daha sonra detaylı açıklamalarda bulunacağımız için tekrardan Ani Sarukhyan’ın biyografisine dönelim. 2010 yılında Erivan Devlet Üniversitesi Türkoloji Bölümü’nü kazanarak 2014 yılında lisans, 2016 yılında ise yüksek lisans derecesiyle mezun oldu. Öğrencilik yıllarında Türkçe ve Ermenice alanında serbest çevirmen olarak çalışmaya başladı ve çeşitli yerel ve uluslararası projelerde çevirmen olarak aktif yer aldı. (https://fikirturu.com/kultur-sanat/ermenice-neden-turkiye-icin) -gerekli/)

Şimdi hep beraber bayan Sarukhyan’ın tercüman olarak hangi projelerde yer aldığına bakalım…

2012 yılında sosyal medyada yaptığı paylaşımların birinde 17 yaşlı A.Sarukhanyan, "Askeri üniforma bir erkeğe bu kadar mı yakışır?!..." derken, daha sonra Azatazen terör örgütünü oluşturacak olan Spartak Kyureghyan'ın da aralarında bulunduğu gençlerle birlikte, şu anda siyaset bilimci olarak görev yapan Armen Ağayan'ın liderliğinde Hayazn adlı bir gençlik örgütü kurmuşlardı.

Ani Sarukhyan ile Spartak Kureghyan'ın ilişkisi o kadar sıcaktı ki Ani, Kureghyan'ın askeri üniformalı resmini paylaşarak onun doğum gününü bile kutlamıştı.

Karabağlı milliyetçi bir Ermeni olan annesinin gözetiminde büyüyen Ani Sarukhanyan'ın "Milliyetçilikten vazgeçiş" adlı videosunda da bahsettiği gibi tek amacı Ağrı Dağı'nı Türklerin elinden kurtarmaktı. Bunun için bir ara askeri okulda okumayı bile düşündü. Ancak o dönemde kızlar yüksek askeri okula giremediği için Türklere olan nefreti onu Erivan Devlet Üniversitesi Türkoloji Bölümü'ne götürdü.

Buradan mezun olan A. Sarukhanyan'ın Türkiye'ye ve Azerbaycan'a olan nefreti hiç azalmıyor. 2016 yılının Nisan ayında Facebook üzerinden yaptığı bir paylaşımda kasıtlı olarak Azerbaycan ordusunu suçluyor ve Türkiye devletini Ermenilere karşı soykırım yapmakta ittiham ediyordu.

 Ani Sarukhanyan, Helsinki Yurttaşlar Meclisi Ermeni Milli Komitesi'nin mali desteğiyle 2017 yılında Erivan'da yayınlanan Türk yazar Birgül Oğuz'un "Heyyy" kitabının çevirmenlerinden biriydi.

Bundan başka, A. Sarukhanyan, 2021 yılında Türkiye'den 35 yazarın öykülerinden oluşan "Aramızda Bir Ermeni (1915-2015)" almanağının hazırlanmasında da büyük görev üstlenmişti. 

Ani Sarukhanyan 2018 yılında aslen eski Yugoslavya'dan ve Bulgaristan’dan göç eden bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiş, daha sonra Ermeni vatandaşlığını kabul ederek Ermenistan'da eğitim görmüş olan Berk Taçyıldız (daha sonra ismini Armenak Taçyıldız olarak değiştirmiştir) ile evlendi, Türkiye'ye yerleşti ve o günden bu yana Türkiye’de Ermenice öğretmeni olarak çalışıyor. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nde dil ve edebiyat çalışmaları yürütmekle birlikte Ermenice öğrenmek isteyenlere yönelik çevrimiçi dersler de düzenlemektedir. Bunu kişisel web sitesi anisarukhanyan.com ve aynı adlı YouTube kanalı aracılığıyla yapıyor.

Türkiye'ye yerleştikten sonra bile edebiyat çevirilerinden vazgeçmeyen A. Sarukhanyan’in edebi çeviri alanında en tehlikeli işi Kürt olduğunu iddia etse de, aslında Kars'ta yaşayan Ermeni bir ailenin oğlu Kurtuluş Baştımar’ın ‘‘Hoşça kal özgürlük’’ romanını Ermenice’ye çevirerek basıma hazırlamasıydı. Ani Sarukhanyan'ın çevirdiği "Hoşça Kal, Özgürlük" kitabının yazarı çeviri-yayın sürecini Erivan'da Actual Art Publishing ile beraber takip etmek ve Ermenistan Yazarlar Birliği üyeleriyle bir araya gelerek, bu ülkedeki ilk Kürt yazar Arap Şamilov (Erebe Shemo) ile ilgili konferans vermek için K. Baştimar geçen yıl Ermenistan'ı ziyaret etmişti. Ziyaretin, Hrant Dink Vakfı tarafından düzenlenen "Avrupa Birliği Destekli 2023-2024 Seyahat Programı" çerçevesinde gerçekleştirildiğini de unutmayalım. 

Geçen yılın ağustos ayındaki geziden fotoğrafları Facebook sayfasında paylaşan Baştimar, Ani Sarukhanyan'la çekilmiş bir fotoğrafı paylaşarak üzerine şu sözleri yazdı: "Kültür ve edebiyat köprülerinin temellerini sağlam bir şekilde attık. Arkadaşım Vardan Smbatyan'ın şiir koleksiyonunu Türkiye'de yayınlayacağız. 'Hoşça kal, özgürlük' romanım da Ermenistan’da okurlarla buluşacak. Bu devasa işi, yani çeviriyi bizim usta tercümanımız Ani Sarukhanyan üstlenecek. Romanımı Ermenistan'da yayınlayacağı için arkadaşımız Mkrtich Matevosyan'a tüm kalbimle teşekkür ediyorum.

Genel olarak Hrant Dink Vakfı'nın yanı sıra New York Carnegie Corporation, Avrasya Ortaklık Fonu, USAID ve Gürcistan, Ermenistan'ın başkentlerindeki yerel üniversitelerle ortaklaşa kurulan Kafkas Araştırma Kaynak Merkezleri ağının uzmanı olarak 2002 yılından bu yana görev yapan ve Hrant Dink Vakfı bursuyla 2015 yılında Ermenistan'a giden, o zaman burada edinmiş olduğu birikim ve deneyimlerini 'Ne kadar da benzeriz birbirimize' kitabında toplayan Emine Onaran İncirlioğlu ile olan sıcak ilişkisini incelersek, "Ermeni milliyetçiliğinden zaten uzaklaştığını" söyleyen çevirmen kızın bu karanlık ilişkileri araştırılırsa, üniversiteden atılmasının gerçek nedenleri ortaya çıkacaktır diye düşünüyoruz.

Son olarak bir noktaya değinme gereği duyuyoruz: Ermeni kesiminde bile Ani Sarukhanyan'ın Ermeni istihbaratının emrini yerine getirdiğine dair çeşitli varsayımlar dile getiriliyor.

Her halükarda Ermeni diasporasının A.Sarukhanyan'ı bu kadar savunması bunu mümkün kılıyor. Bu iddianın doğru olduğunu düşünmek için elimizde olan tüm verileri zaten ortaya koyduğumuzu düşünüyoruz.