Սեպտեմբերի 19-20-ին իրականացված հակաահաբեկչական միջոցառումներից հետո լրատվամիջոցներով հայ պաշտոնյաների կողմից անընդհատ լուրեր են տարածվում այն ​​մասին, որ Ղարաբաղում հայկական պատմական ժառանգությունը ապամոնտաժվելու և ոչնչացվելու է։ Նման տեղեկություններն ավելի լայն տարածում ունեն 1967 թվականին Ադրբեջանական ԽՍՀ Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի Ասկարանի շրջանի Խանքենդի քաղաքի մոտ կանգնեցված «Մե՛նք ենք մեր սարերը» հուշարձանի հետ կապված։

Հայաստանի ղեկավարությանը մոտ կանգնած «Բաղրամյան26» տելեկրամ ալիքը Նիդերլանդներում ՀՀ դեսպանատանը հղումով գրում է, որ «Մե՛նք ենք մեր սարերը» հուշարձանը քանդման վտանգի տակ է։

«ՍիսՄասիս» ալիքը, հղում անելով լեհ բլոգեր Թոմաս Բուչեկին, որը հայտնի է իր հակաադրբեջանական հիստերիաներով, հայանպաստ, սադրիչ և ապատեղեկատվական գրառումներով, գրում է, որ Գերմանիայում բնակվող ադրբեջանցի ընդդիմադիր բլոգերներից մեկը (անունը, ինքնությունը չի նշվում - խմբ.) ասաց, որ որոշվել է, որ այն քանդվելու է։

Ընդհանրապես, հայերն ասում են, որ այս հուշարձանը կանգնեցվել է ի պատիվ Ղարաբաղում ապրող երկարակյաց ժողովրդի և այն անվանում են հայկական հուշարձան։ Ըստ հայ հեղինակների՝ պահպանված այս «պատմական հուշարձանը» Ղարաբաղում հայկական ինքնության հաստատումն ու ապացույցն է, և Ադրբեջանը ցանկանում է ջնջել հայկական պատմական անցյալը տարածաշրջանում՝ ոչնչացնելով Ղարաբաղի տարածքում գտնվող հուշարձանները։

Faktyokla Lab.-ն ուսումնասիրել է այս պնդումները և ավելին հուշարձանի «անտեսանելի կողմի» մասին բառի երկու իմաստով:

Նախ հակիրճ տեղեկություններ տանք, թե ում է պատկանում հուշարձանը։

Իսկապես, հուշարձանի հեղինակը, որի բացումը համընկավ 1967 թվականի նոյեմբերի 1-ի հետ, հայ քանդակագործ Սարգիս Բաղդասարյանն է։

քանդակագործ Սարգիս Բաղդասարյան

Խոջավենդի բնակիչ Սարգիս Բաղդասարյանը Ադրբեջանական ԽՍՀ քաղաքացի էր (ծնվել է Խոջավենդի շրջանի Բինադարեսի գյուղում), իսկ հուշարձանը կանգնեցվել է Ադրբեջանի տարածքում Ադրբեջանական ԽՍՀ բյուջեի հաշվին։ Միայն 1980-ականների վերջին, երբ Հայաստանի կողմից հովանավորվող ահաբեկիչները հայտարարեցին, որ Ղարաբաղում այսպես կոչված ռեժիմ են ստեղծել, հիշեցին «Մե՛նք ենք մեր սարերը» հուշարձանը և սկսեցին այն աշխարհին ներկայացնել որպես հայկական մշակութային հարստություն։ 2013 թվականի սեպտեմբերին հուշարձանը վերակառուցվել է մոսկվաբնակ հայ գործարար Կարեն Ավագումյանի ֆինանսական միջոցներով։

Մյուս կողմից, քանդակագործ Սարգիս Բաղդասարյանը 1967 թվականին մեր բյուջեի միջոցների հաշվին Խանքենդիի մոտ ստեղծած հուշարձանը սկզբում անվանել է «Ղարաբաղցիներ»։ «Ղարաբաղցի» ասելով` խոսքը միայն ղարաբաղցի հայերի մասին չէ, աղդամցիները, թաթարցիները, շուշացիները և բարդացիները նույնպես ղարաբաղցի են։

Մեկ այլ կարևոր կետ. «Պրավդա» թերթը, թվագրված 1976 թվականի դեկտեմբերի 31-ի համար 365, «Մենք ենք մեր սարերը» ճարտարապետական ​​օբյեկտի մասին գրել է. «Հուշարձանը աշխարհում առաջին հուշարձանն է, որը կանգնեցվել է երկարակյացների պատվին»։ Այս մեջբերումը կարելի է գտնել նաև Շ.Մկրտչյանի «Լեռնային Ղարաբաղի պատմությունը և ճարտարապետական ​​հուշարձանները» գրքում, որը հրատարակվել է 1988թ.

Եթե ​​պնդում են, որ այս հուշարձանը կանգնեցվել է ի պատիվ Ղարաբաղում ապրող երկարակյացների, ապա ինչո՞ւ չի հիշվում Շիրին Հասանովը, ով որոշ ժամանակ համարվում էր աշխարհի ամենաերկարակյացը։

Դիտարկենք այն փաստերը, որոնք վկայում են այն մասին, որ հուշարձանի բացումը նվիրված է եղել 1817 թվականին Ղարաբաղի խանությունում ծնված ամենահայտնի երկարակյաց ղարաբաղցի Շիրին Հասանովի 150-ամյակին.

1. 1967 թվականի հունվարի 1 - Շիրին Հասանովը դարձավ 150 տարեկան,
2. Օգոստոս, 1967 - «Օգոնյոկ» ամսագրի 32-րդ համարում տպագրվել է հոդված Շիրին Հասանովի մասին,
3. 1 նոյեմբերի, 1967 - Բացվեց « Մե՛նք ենք մեր սարերը» հուշարձանը,
4. 31 դեկտեմբեր, 1976 - «Պրավդա» թերթը նշում է երկարակյացների պատվին այս հուշարձանի կանգնեցման մասին։

Այժմ դիտարկենք ուսումնասիրության 2-րդ մասը՝ հուշարձանի «անտեսանելի կողմը» բառի երկու իմաստով։

Հայաստանի ավանդական և սոցիալական ցանցերում կան անթիվ հոդվածներ, լուսանկարներ և տեսանյութեր «Մե՛նք ենք մեր սարերը» հուշարձանի մասին։ Հայ մտավորականները, պատմաբանները, լրագրողները և բլոգերները գովեստի խոսքեր են գրում հուշարձանի մասին՝ տարածելով իրենց կեղծ պատմությունը և գովազդելով այն՝ զբոսաշրջիկներին տարածաշրջան գրավելու համար: Բայց այս լուսանկարներում ու տեսանյութերում նրանք անգիտակցաբար ցույց են տվել հուշարձանի իրական վիճակը, ավելի ճիշտ՝ կիսավեր վիճակը։

Մեր ներկայացրած լուսանկարները վերցված են հայկական լրատվամիջոցներից և սոցիալական ցանցերից։

Այս ֆոտսկրիններում կարելի է դիտարկել, թե ինչպես է հուշարձանի ծածկը ձյան և անձրևի ազդեցությամբ բորբոսնել,

քարերից մի քանիսը քայքայվել են,

աղվել

նույնիսկ խոտածածկվել անուշադրության պատճառով։

Բացի այդ, պարզ է տեսնվում, որ հայ երիտասարդները հուշարձանի վրա գրություններ են գրել:

Ուզում ենք ուշադրություն հրավիրել հայերի կողմից հուշարձանի վանդալիզմի և ոչնչացման վերաբերյալ ևս մեկ կետի վրա՝ հուշարձանի «անտեսանելի կողմերին»։ Հետազոտության ընթացքում մենք նկատեցինք, որ մեր դիտած լուսանկարների և տեսանյութերի մեծ մասում հուշարձանի ֆոնը ցուցադրված չէ։ Ելնելով այս նրբերանգից՝ մենք ուսումնասիրեցինք մի քանի աղբյուրներ և պարզեցինք, որ հայերն իրականում «գաղտնիք» են թաքցրել հուշարձանի հետևում։ Հայերն իրենք են դա խոստովանում։ Այսպես, Խանքենդիում լույս տեսնող «Նոր Էջ» թերթի գլխավոր խմբագիր Վարդգես Օվյանը հոդված է հրապարակել, որտեղ խստորեն քննադատում է անուշադրության պատճառով հուշարձանի Խանքենդիի ժամանակավորապես ղեկավարող ահաբեկչական ռեժիմի կողմից ոչնչացումը։

Վարդգես Օվյան

««Մենք ենք, մեր սարերը» անմխիթար վիճակում չէ, այլ՝ խայտառակ» հոդվածում հեղինակը գրում է, որ իրեն շատ է հուզել Խանքենդի քաղաքի փոխքաղաքապետ Արմեն Ավակյանի արձագանքը երիտասարդական շարժման «Մենք ենք, մեր սարերը» հուշարձանի խայտառակ վիճակի մասին «Չենք լռելու» հոդվածին: «Առաջին՝ «Մենք ենք, մեր սարերը» ձեռքի թաշկինակ չէ, որ դնես գրպանում ու հանգիստ հայտարարես, թե՝ այն մաքուր է, որովհետեւ մեր տանը լվացքի մեքենա կա... Երկրորդ՝ «Չենք լռելու» երիտասարդական շարժման հրապարակած տեսանյութում նրանք անդրադարձել են ոչ միայն հուշարձանի կիսավեր վիճակին, այլ բոլորովին այլ թեմայի» - գրող հեղինակը «այլ թեմա» ասելով՝ նկատի ունի, որ հուշարձանն օգտագործում են չարաճճի մարդիկ՝ իրենց ֆիզիոլոգիական կարիքները բավարարելու համար, և կեղտի գարշահոտը տարածվում է շուրջը։

Վարդգես Օվյանը գրում է. «Ես հստակ մի բան գիտեմ, այն է՝ Արցախի խորհրդանիշը, մեր մշակույթի կոթողներից մեկն այսօր անտիրության է մատնված։ Խոսքը տարբեր հիմարների կողմից արձանի վրա արված գրությունների ու փորագրությունների մասին չէ միայն, ովքեր իրենց ողորմելի անունը «դրոշմել» են հուշարձանի վրա՝ կարծելով, թե անմահանալու ամենակարճ ճանապարհը դա է։ Խոսքն այն մասին է, որ տեղ-տեղ հուշակոթողի քարերը ջարդված են կամ այլանդակորեն փորփրված, իսկ հուշարձանի վրա, ավելի կոնկրետ՝ խեղճ պապիկի գլխին արդեն քանի տարի է խոտ ու մոլախոտ է բուսնում...»

Հեղինակի եզրակացության համաձայն՝ «Մենք ենք, մեր սարերը» հուշարձանը ոչ թե հայկական մշակութային արժեքների խորհրդանիշն ու ցուցիչը լինելու, «Մենք ենք, մեր պրոբլեմները» երևույթի քարացած հուշարձանն է։

Ի դեպ, նկատենք, որ հիշյալ հուշարձանի նկատմամբ վատ վերաբերմունք կար խորհրդային տարիներին։ Այս մասին գրում է Խանքադիում ապրող ադրբեջանցի լրագրող Իլհամ Ջամիլօղլուն՝ որպես խանկադի բնակիչ կարող եմ նշել, որ խորհրդային տարիներին այս հուշարձանի դիմաց արգելված էր որեւէ միջոցառում անցկացնել։ «Մեր սարերի շուրջը անտեսված կանաչը դարձել է հարբեցողների ու հայ մարմնավաճառների գաղտնի ժամանցի վայր».

Եզրափակելով՝ հայկական կողմի ուշադրությանը ներկայացնենք մեկ փաստ՝ Խանքենդիի օկուպացիայից ազատագրելուց հետո ադրբեջանական կողմը նախ այդ հուշարձանի մոտ ոստիկանական կետ հիմնեց։ Սա վկայում է այն արժեքի և ուշադրության մասին, որը ցուցաբերվում է ադրբեջանական պետության պատմական հուշարձաններին և մշակութային ժառանգությանը։

Արդյունք:

-Հուշարձանը, որը հայերը կոչում են «Պապիկ-թատիկ», ոչ մի կապ չունի հայերի ու Հայաստանի հետ, բացի քանդակագործից,

-Օկուպացիայի տարիներին հուշարձանը քանդվել է հայերի կողմից անտեսված լինելու պատճառով, այն նույնիսկ ծառայել է որպես «մեծ զուգարան»։

-Ադրբեջանական կողմը այդ հուշարձանն ապամոնտաժելու և ոչնչացնելու նախաձեռնություն չունի, և սա հայերի կողմից տարածվող հերթական կեղծ տեղեկատվությունն ու ապատեղեկատվությունն է:

.