Մարտի 25-ից Ադրբեջանը իրավացիորեն մեծացրել է իր ռազմական, քաղաքական և դիվանագիտական ճնշումը Հայաստանի դեմ։ Դա պայմանավորված է Համատեղ հայտարարության պայմանների չկատարմամբ և՛ Հայաստանի, և՛ ռուսական կոնտինգենտի կողմից։ Ադրբեջանի կողմից աճող ճնշման ֆոնին Հայաստանի քաղաքական վերնախավում նոր միտումներ են նկատվում։

 Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մի քանի անհեթեթ հայտարարություններով, իսկ նրա կինը՝ Աննա Հակոբյանը սկզբում հայտնվեց գրագողության տեսանյութերով, իսկ հետո 11000 դասալիք հայ զինվորների մասին իր հայտարարություններով օրակարգի վրա եղան: Հիմնական միտումը ստեղծել է Հայաստանի Ազգային ժողովի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը։ Ալենը սկսեց թքել իրեն քննադատող ցանկացած հայի երեսին:

Ուղտի հետ բազմաթիվ նմանություններ ունեցող Սիմոնյանը նախ թքել է Հայաստանում գտնվող կանադացի Կարեն Մկրտչյանի վրա։ Այն բանից հետո, երբ Կարենը Ազգային ժողովի նախագահ Սիմոնյային անվանեց «դավաճան», Ալենը հրամայեց իր թիկնապահներին ձերբակալել նրան։ Դրանից հետո նա թքել է ձեռնաշղթաներով կանգնած Կարենի երեսին։ Ականատեսները ապշած էին, որ Կարենը չի խեղդվել ուղտի թուքով թանձր լորձի մեջ։ Սոցցանցում իմ հետևորդներից մեկը կատարվածը մեկնաբանել է այսպես. «Ալենը թքի դիպուկ կրակով լռեցրել է Կարենին»։

Մեկ օր անց Երեւանում մի կին Սիմոնյային «դավաճան» է անվանել, իսկ Ալենը կնոջն ասել է, որ «դավաճանը քո հայրն է»։ Եթե ​​այս մակարդակի մարդը Հայաստանում կարող է դառնալ խորհրդարանի նախագահ, ապա այս երկիրն իսկապես անկման մոտ է։

Փաստորեն, պատահական չէ, որ Ալեն Սիմոնյանը, ով այդքան ցածր մակարդակի մարդ է, վերջին օրերին ինտենսիվորեն արժանանում է հայերի «դավաճանի» կոչմանը։ Հնարավոր է, որ Փաշինյանը ցանկանում է բաժանվել Սիմոնյանից. Որպես խորհրդարանի նախագահ՝ Ալենը թքել է ոչ միայն Կարենի, այլև ողջ հայության երեսին, քանի որ այսօր Հայաստանում մատներով կարելի է հաշվել իշխանությանը «դավաճան» չասողներին։

Մյուս կողմից՝ Ալեն Սիմոնյանը Հայաստանի Ազգային ժողովի նախագահն է, ով հրավիրված էր ԱՄՆ-ի «Ժողովրդավարության գագաթնաժողովին»։ Հիմա այն ոչ միայն չի նպաստում մարդու իրավունքների հարգմանը, այլեւ անհանդուրժողականություն է ցուցաբերում իր քաղաքացիների օրինական քննադատության նկատմամբ, վիրավորում է նրանց, սահմանափակում ազատությունը, ի վերջո «կրակ է թքում»։

Մյուս կողմից, չնայած 30-ամյա օկուպացիայի ընթացքում Հայաստանի կատարած վայրագություններին, ադրբեջանցի բժիշկները բուժօգնություն են ցուցաբերում հայ հիվանդներին, տեղափոխում Խանքենդի և հասցնում բուժհաստատություն։ ԱՄՆ-ն «Ժողովրդավարության գագաթնաժողովի» հրավեր է ուղարկում Հայաստան. Կարծես թե նման միջոցառումների հրավեր ստանալու համար քաղաքացուն պետք է կապել ու թքել նրա երեսին։ Ի դեպ, հարց եմ տալիս՝ հայ բժիշկները պատրա՞ստ են Նախիջևանից 30 տարի Հայաստանի կողմից շրջափակման մեջ պահվող ադրբեջանցի հիվանդին Օրդուբադ բերել։ Ընդհանրապես, Հայաստանի քաղաքական վերնախավում որևէ մեկը մտածո՞ւմ է այս մասին։

Խանքենդի գնացած մեր բժիշկները աշխարհին ցույց տվեցին մարդասիրության օրինակ։ Սա այն գործոններից մեկն է, որը մեզ կտանի դեպի Խանքենդին։ Ոչ ոք չի կարող և չի խանգարի մեզ վերադառնալ հայրենի հողեր։ Նրանք, ովքեր կփորձեն դա անել, իրենց դիմաց կտեսնեն մեր Զինվորին ու մեր «Երկաթե բռունցքը»։ Անհավատները կարող են ստուգել:

Հայաստանը պատասխան քայլեր չունի Ադրբեջանի նախագահ, գերագույն գլխավոր հրամանատար Իլհամ Ալիևի ծրագրված քաղաքականության դեմ։ Նրանց միակ հույսը դրսի ուժերն են, որոնք բազմիցս հայտարարել են, որ իրենց անապատային բանակի փոխարեն չեն կռվելու Ադրբեջանի դեմ։ Հայկական բանակը կորցրել է պատերազմի ընթացքում իր պաշտպանած տարածքները, անձնակազմը, տեխնիկան, ռազմական նախաձեռնությունը, ռազմավարական ու հրամանատարական բարձունքները։ Այս գործընթացը շարունակվում է նաև հետպատերազմյան շրջանում։ Պատերազմի ավարտին դասալիքների թիվը հասավ 10000-ի, ինչը 1500 էր, երբ հայկական բանակը ջախջախվեց Ջաբրայիլում։ Անցյալ տարվա սեպտեմբերին 10-ժամյա բախումների արդյունքում 600 զոհ, վիրավոր, անհայտ կորած ու գերի կորցրած հայկական բանակում դասալիքների թիվն ավելացել է 10 տոկոսով՝ հասնելով 11 հազարի։ Դա խոստովանել է նաեւ Հայաստանի վարչապետի կինը՝ Աննա Հակոբյանը։ Սակայն Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ավելի վաղ հայտարարել էր, որ Հայաստանում 11000 հեռացող կա։ Աննան կարծես բավական վստահելի աղբյուր է գտել հետևելու համար: Դե մենք դեմ չենք։

Այնուհետև «հնագույն զուգարանների» երկրի խորհրդարանի պաշտպանության և անվտանգության հարցերի հանձնաժողովի նախագահ, Հայաստանի իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Անդրանիկ Քոչարյանը որոշել է սատարել վարչապետի տիկնոջը՝ Աննային. Ակոպյանը, և ասաց, որ դասալիքները կարող են լինել 11000-ից ավելի։ Ես էլ իմ հերթին համաձայն եմ ե՛ւ Ակոպյանի, և Քոչարյանի հետ։ Աննան վկայակոչում է այսօրվա թվերը, Քոչարյանը հայացք է նետում հայկական բանակի մոտակա հեռանկարներին՝ հաշվի առնելով տեղի ունեցողը։

Ռուսների կողմից ժամանակավոր վերահսկողության տակ գտնվող մեր հողերում կա մինչև 10000 զինված մարդ։ Նրանց մեծ մասը ծառայում է հայկական բանակում։ Այս 10000 հոգուց վերջին 1 տարում ընդամենը 18 հոգի է փորձել կանխել ադրբեջանցի զինվորի գործունեությունը, ուստի մնացած 9982 հոգին կարելի է համարել պոտենցիալ դասալիք (վերջին անգամ մենք հանդիպել ենք Ֆարուխում, երբ սպանվել են 3 հայ զինյալներ. փորձելով թույլ չտալ, որ մեր զինվորը տեղավորվի բարձունքներում, տուժել է 15 մարդ):

Վերջին մեկ տարում մեր Զինվորը բազմաթիվ ձեռքբերումների է հասել Ղարաբաղի ողջ պարագծով։ Ալլահգուլուլար և Զամանփեյասի գյուղերում հաստատվելիս մենք չհանդիպեցինք հայկական զինված ուժերի միջամտության։ Ուստի, թեև դա հեռու է համեստությունից, բայց պետք է ասեմ, որ Ա.Քոչերյանն իմ հիման վրա հնչեցրել է այն հայտարարությունը, թե «հայ դասալիքների թիվը կարող է 11000-ից ավելի լինել»։ Դե, ես դեմ չեմ:

Այսինքն՝ Ա.Քոչարյանն արդեն հոգացել է, որ դասալիքների ցուցակը համալրվի Ղարաբաղում գտնվող հայկական զինված ուժերով։ Այսպիսով, իրական է, որ 25 տոկոս դասալիք ունեցող «հնագույն զուգարանների» երկրում 11 հազար դասալիքների կոնտինգենտը կարող է մինչև տարեվերջ հասնել 15 հազարի, իսկ հաջորդ տարվա ամռանը՝ 20 հազարի։ Իմ միակ խնդրանքն այն է, որ այդ փախածների ցուցակը հրապարակվի և նրանց ձերբակալեն Հայաստանի օրենքներով։

Հայկական բանակի վիճակը, որը հնարավորություն ունի 15 տոկոսով ավելացնել դասալիքների թիվը, անմխիթար է նաև Ադրբեջանի հետ սահմանին։ Վերջին 8 ամիսներին Լաչինի շրջանի, Զաբուքս ու Սուս, Զաբուքս ու Չագավուզ գյուղերի միջև ընկած բարձունքներում ադրբեջանական բանակի հաջող գործողությունների դեմ ոչ մի քայլ չկարողացող «պարանոցները», այժմ խորապես ցնցված են բոլորը. Երևանում և Խանքենդիում մի փոքր խելամտությամբ լավ է, հասկանում է, որ Հայաստանի կողմից պարտված գործողությունների և մարտերի թիվն արդեն գերազանցել է բոլոր հնարավոր և անհնար սանդղակները, մոտ ապագայում Խանքենդիում կծածանվի ադրբեջանական դրոշը, չկա ռազմական և քաղաքական իշխանությունը, որը կարող է դա կանխել ո՛չ Երևանում, ո՛չ Խանքենդիում, նման ծրագրված սցենարի իրականացումը միայն ժամանակի հարց է։ Եթե ​​մենք կարողանում ենք Գոյչա լճից 3 կմ հեռավորության վրա կամ Գարաքիլսայի գագաթին դիրքեր հաստատել՝ առանց Խանքենդինում կամ Խոջալուում հաստատվելու, ապա ռուսների ժամանակավոր վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներում մեր ծրագրերն այլ են։ Այդ ծրագրերը ներառում են հայերի վերաինտեգրումը Ղարաբաղում, խաղաղ հայ բնակչության և ռուս հյուրերի անվտանգությունը, հայկական զինված ուժերի զինաթափումը և հեռացումը (մաքրումը) տարածքից և ադրբեջանցիների անվտանգ վերադարձը իրենց հայրենիք: Հայաստանում քաղաքական առաջնորդները թվարկված ու չթվարկված իրողությունները ընդունելու ու որոշումներ կայացնելու փոխարեն հայ ժողովրդին առժամանակ «թքի փաթիլներով» են պարգեւատրում։

այաստանի հետ սահմանին ադրբեջանական անցակետի ակտիվության մասին նախնական ազդակներ են գալիս. Ամենայն հավանականությամբ, այս գործընթացը շուտով կավարտվի։ Մյուս կողմից, Հայաստանի 847 բնակավայրերից մինչև 400-ը սահմանակից են Ադրբեջանին, և դրանց մոտ 70 տոկոսը գտնվում է ադրբեջանական բանակի տեսողական հսկողության տակ։

Նման իրավիճակում Հայաստանի՝ վրեժխնդրության մասին խոսակցությունները, պարտավորություններից խուսափելը, նոր զենք ու զինամթերք ձեռք բերելը, տեխնիկայի ու կենդանի ուժի կենտրոնացումը սահմանային գոտում ծառայում են էսկալացիայի ռիսկի մեծացմանը։ Հայաստանի իշխանությունները պետք է հասկանան, որ այսօր ոչ Երևանը, ոչ Փարիզը, ոչ Թեհրանը, ոչ էլ մյուսները Ադրբեջանի դեմ ճնշումների իրական մեխանիզմներ չունեն։ Ուստի, եթե նա պատասխան հանդիպմանը պատրաստվի ժամանակի երկարաձգմամբ, ապա անխուսափելի կլինի ավելի շատ «անակնկալների» հանդիպել։

Ադալաթ Վերդիև, ռազմական փորձագետ