Ռայանա խանումը հնագույն ղարաբաղյան Մելիք-Ասլանովների արքայատոհմի ներկայացուցիչ է։ Կինը երկար տարիներ երազել է կրկին այցելել հայրենի Թուղ գյուղ, որի հետ կապված է մանկության հիշողություններն ու ընտանեկան պատմությունը։
Մելիք-Ասլանովների ընտանիքի ներկայացուցիչներն են եղել գյուղի առաջին դպրոցի հիմնադիրները, որը բացվել է 19-րդ դարի երկրորդ կեսին։ Ընտանիքի բոլոր նախնիները թաղված են Թուղի հին գյուղական գերեզմանատանը։
«Ես միշտ երազել եմ վերադառնալ իմ մանկության այս վայրերը։ Վերջին անգամ տեսել եմ նախապապիս տունը 1982 թվականին, երբ ես 19 տարեկան էի։ Այն բանից հետո, երբ 2020 թվականի նոյեմբերին եկավ մեր գյուղի ազատագրման մասին կախարդական լուրը, իմ բոլոր մտքերը մի բանի շուրջ էին - ես պետք է հասնեմ այնտեղ»,- 1news.az-ի հետ զրույցում ասել է Ռայանա Մելիք-Ասլանովան։
Ռայանա Խանումը - մեր հրապարակման հերոսուհին «Վերջին անգամ 19 տարեկանում տեսա իմ նախապապական տունը…»: Ռայանա Մելիք-Ասլանովան հիշում է իր մանկությունը Ղարաբաղում, որը հրապարակվել է 2021 թվականի ապրիլի 20-ին։
Սփյուռքի հետ աշխատանքի պետական կոմիտեի աջակցության շնորհիվ հնարավոր եղավ իրականացնել հին երազանքը։ Ռայանա Մելիք-Ասլանովայի ընտանիքը մոտ 20 տարի է՝ ապրում է Ադրբեջանի սահմաններից դուրս։ Քանի որ դեպի բարձրլեռնային Թուղ գյուղ (Խոջավենդի շրջան) ավտոբուսային կանոնավոր երթուղիներ չկան, անհրաժեշտ էր առանձին այցելության թույլտվություն ստանալ։
«Հինգշաբթի օրը (հունիսի 16-ին) ընտանիքով այցելեցինք մեր հայրենի Թուղը՝ մեր ընտանեկան բույնը։ Գնացինք միասին - Թուղ գյուղում դպրոց բացած երեք եղբայրների՝ Ասլանբեկ, Սադըխբեկ և Մեհթիբեկ Մելիք-Ասլանովերեքների ծոռները»,- բացատրում է կինը։
Նրա խոսքով ճանապարհորդել են առանց ուղեկցության՝ հատուկ թույլտվությամբ։ Նախքան մեր նպատակին հասնելը երեք անցակետ անցանք։
«Պետք է խոստովանենք, որ մենք ցնցված էինք մեր տեսածից, բոլոր ավերածություններից… Թուղ գյուղը գրեթե ամբողջությամբ ավերվել էր։ Միայն մի երկու տուն է փրկվել, - ասել է Ռայանա Մելիք-Ասլանովան։ -Իհարկե, մենք գիտեինք օկուպացիայի ժամանակ Ղարաբաղում ավերածությունների մասին։ Բայց հեռուստացույցով դա տեսնելը մի բան է, սեփական աչքերով տեսնելը բոլորովին այլ բան: Մենք ուղղակի ցնցված էինք մեր տեսածից»։
«Երբ ես այստեղ էի 40 տարի առաջ, դա մի գեղեցիկ կանաչ գյուղ էր, դրախտի մի անկյուն: Այսօր շատ տխուր տեսարան է։ Ամեն ինչ քանդված է, ինչ ցավ է... Աննկարագրելի ցավ է: Ես դեռ չեմ կարողանում ուշքի գալ։ Ի՞նչ աստիճանի պետք է լինի ատելությունը, որպեսզի այս մասշտաբի վանդալիզմ կատարվի...»,- ասել է կինը։
Ռայանա խանումն ասում է, որ Թուղից հող է բերել, որ տանի գերեզմանատուն ու լցնի իր հարազատների շիրիմներին։ «Այս հողը մեզ համար մեծ նշանակություն ունի։ Կարծում եմ, որ մեր ծնողների հոգիները հիմա խաղաղ են»,- ասել է նա։
«Իմ սիրտը նույնպես ավելի թեթևացավ։ Ներքին խաղաղության այնպիսի զգացում, որովհետև ես դա արեցի, հասա իմ հայրենի գյուղ, այցելեցի ծնողներիս համար, ովքեր չապրեցին տեսնելու այն փառավոր օրերը, երբ Ղարաբաղը նորից ազատվեց»,- հավելել է նա։
Ռայանա Մելիք-Ասլանովայի խոսքով՝ իր երեխաների ու թոռների սերունդները նույնպես դողով են վերաբերվում Ղարաբաղում ծագած ընտանիքի պատմությանը. «Նրանք նույնպես անհամբեր սպասում են, որ հնարավորություն կունենան այցելել այն վայրերը, որտեղ ապրել են մեր նախնիները։ Մենք անպայման կվերադառնանք այստեղ»,- ասել է նա։
Ընտանիքի մեկ այլ տող է ձգվում Ֆուզուլիից՝ Ռայանա խանումի նախապապը՝ Հաջի Ալեքպեր բեյ Նասիրբեկովը, եղել է բարերար, XIX դարի վերջին - XX դարի սկզբին զբաղվել է առևտրով, հանքարդյունաբերությամբ։ Ֆիզուլի քաղաքում նա լայնորեն զբաղվել է բարեգործությամբ, կառուցել մզկիթ, այնտեղ էլ թաղվել։ Այժմ այնտեղ միայն ավերակներ են։
«Այս երկիրն ինձ կանչում է. Քանի ողջ եմ, կմեկնեմ հայրենի Ղարաբաղ»,- ասում է Ռայանա Մելիք-Ասլանովան։
