Հայաստանի կառավարությունը հինգ կետերի հիման վրա ընդունել է Ադրբեջանի հետ խաղաղ բանակցությունների մեկնարկի հիմնական սկզբունքները՝ դրանց ավելացնելով վեց կետից բաղկացած առաջարկներ։ Նշենք, որ այս մասին մայիսի սկզբին Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևի հետ հանդիպումից հետո հայտարարել է Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը։

Այդ ժամանակ Բրյուսելում կայացած մամուլի ասուլիսում Գրիգորյանն ասել էր, որ կողմերը «փոխըմբռնում են հայտնել» Բաքվի հինգ կետից բաղկացած առաջարկները Երևանի առաջարկների հետ կապելու վերաբերյալ, որն իր հերթին բաղկացած է վեց կետերից։

Անցյալ շաբաթ դիվանագիտական ​​աղբյուրները պարզեցին, որ ոչ Բրյուսելում, ոչ էլ որևէ այլ տեղ Ադրբեջանը համաձայնության չի եկել Հայաստանի առաջարկած վեց կետերի շուրջ։ Նույն աղբյուրներից հայտնի է դառնում, որ Ադրբեջանը դժգոհ է եղել Հայաստանի ներկայացուցիչների պահվածքից և դիվանագիտական էթիկայի ոտնահարումից։

Գրիգորյանն Հիքմեթ Հաջիևի հետ հանդիպումից հետո ասել է, որ կողմերը «փոխըմբռնում են հայտնել» Բաքվի հինգ կետից բաղկացած առաջարկները Երևանի առաջարկների հետ կապելու վերաբերյալ, որն իր հերթին բաղկացած է վեց կետերից

Հայաստանին ադրբեջանական առաջարկի հիմքում դրված հինգ կետերի բովանդակությունը գաղտնիք չէ։ Այս փաստաթուղթը հայկական կողմին է ներկայացվել 2022 թվականի մարտի սկզբին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներից մեկի կողմից։ Նրա առաջին քննարկել է Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարության ղեկավար Ջեյհուն Բայրամովը, մարտի 8-9-ը Անթալիայում տեղի ունեցած Միջազգային դիվանագիտական ​​ֆորումում։

Հոդվածներից մեկը նախատեսում է միմյանց տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության փոխադարձ ճանաչումը՝ որպես խաղաղ բանակցություններ սկսելու պայման։ Սա նշանակում է, որ Հայաստանը պետք է հաստատի, որ տարածքային պահանջներ չունի Ադրբեջանի նկատմամբ, ինչպես նաև ճանաչի ռուս խաղաղապահների կողմից ժամանակավորապես վերահսկվող տարածքները որպես Ադրբեջանի մաս։ Այս մասին Հայաստանի խորհրդարանի ամբիոնից հայտարարեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, իսկ հետո Հայաստանի ընդդիմությունը բողոքի շարժում սկսեց՝ Փաշինյանին իշխանությունից հեռացնելու համար։

Ի՞նչ են ներառում Հայաստանի առաջարկած վեց կետերը

Արմեն Գրիգորյանը վերջերս հրավիրված ասուլիսում հայտարարեց, որ այդ կետերից մեկը վերաբերում է «Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակին»։

Փաշինյանը խորհրդարանի ամբիոնից հայտարարեց, որ Հայաստանը պատրաստ է հաստատել Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային պահանջների բացակայությունը

Դեռ ավելի վաղ՝ այս տարվա մարտին, Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը հայտարարել էր, որ «ղարաբաղցի հայերի կարգավիճակի, իրավունքների և ազատությունների» հարցը «սկզբունքային» է հայկական կողմի համար։ Այսինքն՝ հայկական կողմը ցանկանում է կարգավիճակի հարցը դիտարկել որպես խաղաղ բանակցությունների օրակարգերից մեկը։

Ադրբեջանական կողմի համար, - և դա հայտնի է - այս հարցը լուծվել է 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից հետո։ Պաշտոնական Բաքուն ռուս խաղաղապահների կողմից ժամանակավորապես վերահսկվող տարածքներում բնակվող հայերին համարում է իր քաղաքացիներ և բացառում է նրանց առանձին իրավական կարգավիճակ տալը։

Բացի այդ, հայկական կողմը ցանկանում է խաղաղ բանակցություններ վարել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների ձևաչափով, մինչդեռ Ադրբեջանը նախընտրում է երկկողմ բանակցությունները Բաքվի և Երևանի միջև։

Փաստն այն է, որ 44-օրյա պատերազմի ավարտից և Ադրբեջանի տարածքների օկուպացիայից ազատագրումից հետո Բաքուն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի միանշանակ ձախողված առաքելությունն ամբողջությամբ ավարտված է համարում։ Էլ չենք խոսում այն ​​մասին, որ Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժումից հետո ստեղծված աշխարհաքաղաքական իրավիճակը անհնարին է դարձրել Մինսկի խմբի համանախագահների հետագա համագործակցությունը։

Մի խոսքով, Բաքվի դիրքորոշումն այս հարցում միանշանակ է՝ Մինսկի խումբը՝ որպես բանակցությունների հարթակ, այլևս գոյություն չունի, իսկ հայկական կողմի՝ այն վերակենդանացնելու ցանկացած փորձ միայն խոչընդոտում է խաղաղ երկխոսության մեկնարկին։

Երևանը ցանկանում է խաղաղ բանակցություններ վարել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների ձևաչափով, մինչդեռ Բաքվի համար ՄԽ-ն՝ որպես բանակցությունների հարթակ, այլևս գոյություն չունի

Մայիսի 9-ին լրագրողները ՀՀ վարչապետի հատուկ ներկայացուցիչ, նախկին «կառուցողական ընդդիմադիր» Էդմոն Մարուքյանից հետաքրքրվեցին, թե ինչու Հայաստանի վեց կետից բաղկացած առաջարկները երբեք չբացահայտվեցին, ինչին Մարուքյանն էլ ավելի դիվանագիտական ​​մշուշ գցեց՝ պատասխանելով. «Իհարկե, մեր կողմից ճիշտ կլինի դրանք հրապարակել։ Բայց կան փուլեր»:

Հատուկ ներկայացուցչի խոսքով, եթե հայկական կողմի առաջարկները ժամանակից շուտ ներկայացվեն, ապա վեցի փոխարեն կհայտնվի վաթսուն կետ։ «Ի՞նչ են ասում նրանք (Ադրբեջանը – խմբ.). Ասում են՝ ճանաչենք միմյանց տարածքային ամբողջականությունը, ճանաչենք միմյանց ինքնիշխանությունը... Մենք ի պատասխան ասացինք, որ միայն այս ճանաչումներով խաղաղություն չի ապահովվի։ Եթե ​​մենք ուզում ենք գնալ դեպի համապարփակ և կայուն խաղաղություն, մենք պետք է զբաղվենք բոլոր խնդիրներով։ Այսինքն՝ այս բոլոր խնդիրներին պետք է լուծումներ գտնել»,- ասաց Մարուքյանը։

Հետաքրքիր է, որ, ըստ հատուկ ներկայացուցիչ Փաշինյանի, Հայաստանի ընդդիմությունը ծանոթ է Երևանի առաջարկած վեց կետերի բովանդակությանը։ Խորհրդարանական ընդդիմադիր «Արմենիա» խմբակցության ղեկավար Սեյրան Օհանյանին ստեղծված իրավիճակը մեկնաբանելու խնդրանքին նա հրաժարվեց. «Այս պահին չեմ ուզում խոսել այդ մասին», - ասաց Օհանյանը։ «Թող ներկայացնեն [կետերը], հետո կխոսենք»։

Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովը լրագրողներին ասել է հայկական կողմի առաջարկը, որը բաղկացած է վեց կետից՝ մասնավորապես նշելով, որ իրականում հայկական կողմի առաջարկները գաղտնիք չեն և բացահայտ տարածվել են։

Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովը լրագրողներին ասել է հայկական կողմի առաջարկը, որը բաղկացած է վեց կետից՝ մասնավորապես նշելով, որ իրականում հայկական կողմի առաջարկները գաղտնիք չեն և բացահայտ տարածվել են

«Երբ մանրամասն ուսումնասիրում ես այդ փաստաթղթերը, գալիս ես այն եզրակացության, որ դրանք չեն կարող առաջարկություններ անվանվել», - ասել է Բայրամովը։ - «Մեզ ներկայացնելու պահին դրանք ոչ այլ ինչ էին, եթե ոչ հայկական կողմի արձագանքը Ադրբեջանի առաջարկներին։ Ես կարող եմ թվարկել այս վեց կետերից մի քանիսը, և դուք կարող եք նաև եզրակացնել, թե որքանով դրանք կարելի է առաջարկություններ անվանել»։

Ադրբեջանի արտգործնախարարը լրագրողների ուշադրությունը հրավիրեց նաև այն փաստի վրա, որ հայկական կետերից մեկում նշվում է, որ ադրբեջանական կողմը փետրվարի 21-ով հիմնարար առաջարկներ է ներկայացրել Հայաստանին միայն մարտի սկզբին։ «Ադրբեջանն առաջին իսկ օրվանից նշել է, որ մենք միջնորդների միջոցով հայկական կողմին ենք փոխանցել հիմնական առաջարկները»,- ընդգծել է Ջեյհուն Բայրամովը - «Հարցը, թե ինչու այդ փաստաթղթերը երկու շաբաթ ուշացումով տեղափոխվեցին Երևան, պետք է ուղղել միջնորդներին, դրանք Ադրբեջանի կողմից ուղարկվել են փետրվարի 21-ին»։ Մեկ այլ կետ, որ Հայաստանը տարածքային պահանջներ չունի Ադրբեջանից, դա Ադրբեջանի հիմնարար սկզբունքի կրկնությունն է, քանի որ դեռ 1992 թվականին երկու երկրներն էլ, լինելով ԱՊՀ անդամ, ճանաչել են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը։

Ջեյհուն Բայրամովի խոսքով՝ Ադրբեջանի կողմից ներկայացված հինգ կետերից բաղկացած սկզբունքները հիմնված են միջազգային իրավունքի հիմնական դրույթների և պետությունների միջև քաղաքակիրթ հարաբերություններ հաստատելու միջազգային փորձի վրա։

Ադրբեջանը կոշտ պայմաններ չի դրել պատերազմում հանձնված կողմի վրա, փոխհատուցում չի պահանջել 30 տարվա օկուպացիայի համար, քրեական պատասխանատվության չի ենթարկել պատերազմական հանցագործություններ կատարողներին»,- ասաց Բայրամովը, - «Բայց եթե հայկական կողմը նախ ընդունի մեր հիմնարար սկզբունքները, հետո ինչ-որ պայմաններ առաջ քաշի, օրինակ, եթե փորձի կարգավորել խաղաղ գործընթացը՝ քննարկելով կարգավիճակը, ապա դա կձգձգի գործընթացը»։