Ղարաբաղյան Երկրորդ պատերազմից հետո իրանական բազմաթիվ կայքերը և աղբյուրները Կովկասի մարգարիտ, Ադրբեջան հին քաղաք Շուշան հայերի պես «Շուշի» են անվանում։ Նման կեղծ ներկայացումներից մեկը երկու օր առաջ արել է Սալար Սեյֆեդդին անունով իրանցի լրագրողը (նրա ազգությունը պարզ չէ, նա թաքցնում է՝ պարսիկ է, թե հայ - խմբ.): Նա լարված թվիթ է գրել Աշխարհի ադրբեջանցիների 5-րդ համագումարի մասին:

Թվիթում նշվում է, որ Աշխարհի ադրբեջանցիների 5-րդ համագումարի այս պաստառը ցույց է տալիս Հայաստանի Սյունիքի մարզի օկուպացումը։ Այս պաստառը տեղեկացնում է, որ հակաիրանական համագումարը տեղի է ունենալու օկուպացված Շուշի քաղաքում։

Առաջին հերթին, Աշխարհի ադրբեջանցիների համագումարը միջոցառում է, որտեղ քննարկվում են անկախ Ադրբեջանի Հանրապետության հետ արտերկրում ապրող ադրբեջանցիների հարաբերությունների հետագա ամրապնդման, ամբողջ աշխարհի ադրբեջանցիների միջև միասնության և համերաշխության ապահովմանն առնչվող հարցեր։ ԱԱՀ-ը չունի ոչ մի քաղաքական մտածողություն և մերժում է անջատողականությունը։

Երկրորդ՝ Հայաստանի «Սյունիքի գավառ» (իրականում Զանգազուր) կոչվող վայրը Ադրբեջանի պատմական հողն է։ Այդ մասին բավական աղբյուրներ կան։ Միայն 1923 թվականին նախկին խորհրդային ղեկավարությունը Հայաստանին նվեր է մատուցել՝ տարածաշրջանում տարաձայնություններ առաջացնելու և Նախիջևանի հետ Ադրբեջանի կապերը խզելու համար։ Ադրբեջանցի թուրքերն այդ տարածքներում ապրել են մինչև 1988 թվականը, որից հետո արտաքսվել են։ Զանգազուրում իրականացված ցեղասպանության դառը հետևանքներն ու «էթնիկ զտումների» քաղաքականությունը շարունակվում են նաև այսօր։ ԱԱՀ-ի զինանշանում Զանգազուրի միացումը Ադրբեջանին հարցը կատարյալ սուտ է:

Իրանցի լրագրողի պես ներկայացվող Սալար Սեյֆեդդինը մինչ այժմ մի քանի սադրիչ թվիթներ է գրել Ադրբեջանի դեմ։ 

Իրանական «Արևելք» թերթում աշխատելու ընթացքում նա հարցազրույց էր վերցրել Խանքենդիում չճանաչված կեղծ ռեժիմի կեղծ պաշտոնյա Մայիս Մայիլյանից և բացահայտ սադրիչ ու անջատողական դիրք էր ցուցադրել։

Այսպես կոչված ռեժիմի արտգործնախարարի հետ հարցազրույցում Լեռնային Ղարաբաղը բնութագրվում է որպես անկախ երկիր, ասվում է, որ այդ տարածքները կարևոր են Իրանի համար, և նշվում են Խանքենդի-Թեհրան անմիջական հարաբերությունները։ Սակայն Սալար Սեյֆեդդինի այս սադրանքը լրջորեն քննադատվեց իրանական լրատվամիջոցներում, և նրան կոչ արեցին տարաձայնություններ չստեղծել Իրանի և Ադրբեջանի միջև։ (Աղբյուր)

Սալար Սեյֆեդդինիի հերթական սադրանքի մասին.

Անցյալ տարի Թեհրանի քաղաքային խորհուրդը («Շորայե Շահրե Թեհրան») որոշել էր անվանափոխել Իրանի մայրաքաղաքի 38 այգիներ և փողոցներ։ Որոշման մասին տեղեկատվությունը տեղադրված է Խորհրդի պաշտոնական կայքում։ Թիվ 2710-127 որոշմամբ Փանահի նրբանցքն այսուհետ կկոչվի «Նարդարանի նրբանցք»։ Քաղաքային խորհրդի որոշման մեջ ասվում է. «Նարդարանը Բաքվի մերձակայքում գտնվող գյուղ է՝ Իրանում սովորած Թալե Բագիրզադեի ծննդավայրը»։

Քաղաքի Մարիամի փողոցի անունը արտեն «Շուշի» է։ Ոչ թե Շուշան, այլ Շուշին։

Թեհրանի քաղաքային խորհուրդը ոչ միայն ադրբեջանական մշակույթի բնօրրան՝ հայկական օկուպացիայից ազատագրված քաղաքն անվանել է հայերի նման «Շուշի», այլև հայտարարել է, որ «այս քաղաքում դավաճանաբար սպանվել է Իրանի շահը՝ Աղա Մոհամմադ Շահ Գաջարը»։

Լրագրող Սալար Սեյֆեդդինը իր Twitter-ի բլոգում գրել է այս մասին. «Կարևոր է փոխել փողոցների անունները, քանի որ դա ցույց է տալիս, որ քաղաքներն ու վայրերը պատկանում են իրանական մշակույթին։ Հուսով եմ, որ առաջիկա օրերին նրանք չեն փոխի որոշումը՝  քաղաքային խորհրդի վրա ճնշում գործադրելով»:

Իսկ հիմա «Շուշի»ի մասին, որի մասին պնդում էր Սալար Սեյֆեդինը, որը ներկայացնում էին պարսկական այլ աղբյուրներ և սիրով կիսվում հայկական այլ աղբյուրներով։

Սալար Սեյֆեդդինը միայնակ չէ այս հարցում. Նրա հետ միասին, ակտիվ են նաև BBC-ի թղթակից Արմեն Շահբազյանը և Խանքենդիում բնակվող անջատական ​​լրագրող Անուշ Գավալյանը։

Այժմ քննենք իրանցի և հայ լրագրողների կողմից Շուշան այսպես կոչված «Շուշի» անունով կոչելու փաստարկները։ Սալար Սեյֆեդդինը կիսվում է Շուշայի Գովհար աղայի մզկիթում գտնվող այս գրությամբ և նշում, որ «Շուշի» գրված է այնտեղ, որտեղ նա նշում է: 

Սակայն նա չի հայտնում, որ մզկիթը վերանորոգվել է (2019 թվականին) հայ և իրանցի մասնագետների կողմից Ղարաբաղի և Շուշայի օկուպացիայի ժամանակ։ Այս տեղեկությունը ներկայացնում ենք իրանցի լրագրողի ուշադրությանը։ Ոչ ոք չի խոսում այն ​​մասին, թե ինչ փոփոխություններ են կատարվել այնտեղ այս թարմացումից հետո: Ցանկացողները կարող են ծանոթանալ այս տեղեկատվությանը. Աղբյուր

Այս մզկիթը կառուցվել է 1885 թվականին Քարբալայի Սաֆիխան Ղարաբաղիի կողմից։

Իրանցի և հայ լրագրողների պայքարը Շուշա անունը «Շուշի» ներկայացնելու համար այսքանով չի ավարտվում, և նրանց անհիմն փաստարկները մեկը մյուսի հետևից բացահայտվում են։

Սալար Սեյֆեդդինը, վկայակոչելով ադրբեջանցի հայտնի երգիչ, շուշաբնակ Սեյիդ Շուշինսկու ազգանունը, ասում է, որ քաղաքի անունը վաղուց եղել է «Շուշի», այլ ոչ թե Շուշա։ Շատ ծիծաղելի ու անգրագետ փաստարկ է։ Արմեն Շահբազյանը նույնպես անմիջապես փորձում է օգտվել այս հնարավորությունից։

Անհրաժեշտ է կարդալ ռուսերենի քերականության գոյականների կրճատման կանոնները: Մյուս կողմից, ըստ «ինսկիյ / -ինսկի» վերջածանցի, բառը հետևյալն է. Շուշինսկիյ / - Շուշինսկի:

Մյուս կողմից, ռուսերենում գոյականի հոլովներ կան: Դրանցից մեկը սեռական հոլովն է: Սեռական հոլովում «Շուշա» բառը ընդունվում է որպես «Շուշի»։ Ըստ այդմ, կարելի է բերել ադրբեջանական տեղանունների մի քանի օրինակներ։ Գյանջա-Գանջինսկի, Բարդա-Բարդինսկի, Ջուլֆա-Յուլֆինսկի:

Փորձագետները պարզաբանել են նաև, պարսկական աղբյուրներում Շուշա բառը Շուշիի նման հնչումը։

Արաբերենում «Ա»-ով վերջացող շատ բառեր գրվում են «ی»-ով, բայց արտասանվում են «ا»-ով: Օրինակ՝ «مصطفی» «մուսի» «عیسی» «Մուսթաֆա» կարդացվում է: Ճիշտ այնպես, ինչպես «Մովսեսը» և «Հիսուսը»: Կամ, օրինակ, مسجدالأقصی որը գրված է հետևյալ կերպ՝ Մեսջիդուլ-Աքսա: Բացի այդ, Ուզբեկստանում «Բուխարա քաղաքը» գրված է նույն կերպ և այլ կերպ կարդացվում։

Այս նամակագրություններում Խանքենդիում ապրող անջատական ​​լրագրող Անուշ Գավալյանը Սալար Սեյֆադդինին ասել է. «Ի՞նչ է նշանակում Շուշան պարսկերենում»։ Թեմայի հարցը լրջորեն հիասթափեցնում է ինչպես հայկական, այնպես էլ պարսկական աղբյուրները։ Իրանցի լրագրողը գրում է.«Շուշա նշանակում է ապակի»:

Վերջապես Շուշան «Շուշի»ի պես ներկայացնելու դեմ մեր փաստարկը:

Իրանում ամենակարևոր պատմության գրքերից մեկը համարվող Հասան Փիրնիյայի, Սեյիդ Մոհամմադ Բեսամի և Աբբաս Իքբալ Աշտիանիի համահեղինակած «Իրանի կատարյալ պատմություն» գրքի 17-րդ, այսինքն Ղաջարների դինաստիայի գլխում բազմիցս է հանդիպում Շուշա անունը։

«Աղա Մոհամմադ խան Ղաջարը իսլամական օրացույցով 1209 թվականի գարնանը սկսեց շարժվել Ադրբեջանի ուղղությամբ, և այդ տարվա Դուլ-Հիջայի ամսի սկզբին Արդաբիլից Շուշա տանող ճանապարհի սկզբում նա անցավ Արազ գետի վրա գտնվող Խուդաֆար կամուրջը։ եւ 60000 զորքով պաշարեց քաղաքը։ Շուշայի կուսակալ Իբրահիմխալիլ խան Ջավանշիրը ուժեղ դիմադրություն ցույց տվեց, և քանի որ պաշարումը ձգվում էր, Ագամամադ խանը դադարեցրեց քաղաքի պաշարումը և հարձակվեց Թիֆլիսի վրա։ (Հարձակում Վրաստանի վրա 1209-1210 թթ., էջ 952):

«Երբ Աղա Մոհամմադ խանը գրավեց Շուշայի բերդերից մեկը, և Իբրահիմխալիլ խանը նահանջեց Դաղստան, նա չնչին պատճառներով զայրացավ իր երեք ծառաների վրա և ասաց, որ կսպանի նրանց...» (Աղա Մոհամմադ խանի սպանությունը 21 Դուլ-Հիջա 1211 թ., էջ 953)։

Սրանք ընդամենը մի քանիսն են գրքի բազմաթիվ օրինակներից: Եթե ​​նայենք գրքի մյուս մասերին, ապա կտեսնենք, որ ոչ միայն հայերը դավաճանաբար Սիսիանովին կոչ են արել գրավել Գյանջան, այլև այն պատմական փաստերը, որ Երևանը պատկանել և ղեկավարվել է ադրբեջանցի թյուրքական ղաջարների կողմից, գրվել են իրանցի պատմաբանների կողմից։

Բացի այդ, կա հեղինակավոր «Իրանիկա հանրագիտարանը»։ Եթե ​​այդ կայքի որոնման բաժնում «Շուշի» մուտքագրելիս ստացվում է 0 արդյունք,

Երբ մուտքագրում ենք «Շուշա» ու փնտրում, արդյունքների թիվը հարյուրավոր է։

Եզրակացություն. Շուշա քաղաքը այսպես կոչված «Շուշի» անվանելու պատմական կամ իրավական հիմք չկա։ Սա ոչ այլ ինչ է, քան հայկական կողմից քաղաքի պատմության կեղծում։