Հայկական «Գոլոս Արմենիի» էլեկտրոնային հրատարակությունը դեկտեմբերի 20-ի համարում «Aлиевщина в лихорадочных поисках денег» վերնագրված հոդվածում մեկնաբանել է ազատագրված տարածքներում վերականգնողական աշխատանքները շարունակելու Ադրբեջանի ֆինանսական դժվարությունները և տարածաշրջանում Թուրքիայի ներդրումային ծրագրերը կասկածի տակ դնելը։ Բոգդան Աթանեսյանի հեղինակած հոդվածում պնդվում է, որ Ադրբեջանի կառավարությունը վերջին ամիսներին չի կարողանում ֆինանսավորում գտնել ազատագրված տարածքների վերականգնման համար և ելքեր է փնտրում։ Իբր նավթային փողերի սպառման պատճառով կառավարությունը չի կարողանում իրականացնել հայտարարված ու նախատեսվող ներդրումային ծրագիրը։ Մեջբերում. “Пока же этих денег у нефтяного султана нет, и представители власти начинают признавать этот факт. А ведь еще менее года назад Алиев и его министры расписывали запланированные вложения, как беспрецедентную в мире программу, обещая молочные реки и кисельные берега там, где армяне оставили "разрушения и опустошение”:

Պնդվում է, որ 2020 թվականի պատերազմը սպառել է երկրի արժութային պահուստները։ Բացի այդ, կորոնավիրուսային համաճարակը լուրջ տնտեսական վնաս է հասցրել։ Կար մանաթի արժեզրկման վտանգ և այլն։

Մեջբերում. “И действительно, азербайджанским властям есть отчего тревожиться. Война 2020-го истощила валютные резервы страны. Плюс значительный экономический ущерб нанесла пандемия коронавируса. По данным МВФ, в прошлом году спрос на экспорт нефти и газа, обеспечивающий около трех четвертей государственных доходов, резко упал, а ВВП Азербайджана сократился на 4,3%. К тому же правительство потратило миллиарды на поддержание курса маната”.

Faktyoxla Lab.-ը հետաքննել է այս պնդումները: Այս անգամ հայ ընթերցողների և հասարակության համար պատրաստել ենք, թե ինչ է ներկայացնում հայկական լրատվամիջոցը, ինչ փաստեր է բերում և իրականում ինչպիսին է իրավիճակը։

Նախ նայենք Ադրբեջանի տնտեսական վիճակին 2020 և 2021 թվականներին։

Նախ՝ Ադրբեջանում նավթային փողերը ոչ թե վերջանում են, այլ ավելանում։ 2021 թվականի հունվար-նոյեմբերին նավթային հիմնադրամի շահույթը միայն «Ազերի-Չիրագ-Գյունեշլի» (ACG) բլոկի և «Շահդենիզ» հանքավայրից նավթի և կոնդենսատի վաճառքից կազմել է 5,55 մլրդ դոլար։ Այսինքն՝ ազգային արժույթով այն վաստակել է մոտ 9,4 մլրդ մանաթ։ Այնուամենայնիվ, Պետական ​​նավթային հիմնադրամի 2021 թվականի եկամուտները հաստատվել են 8,1 միլիարդ մանաթի չափով։ Չնայած այն հանգամանքին, որ մինչև տարեվերջ դեռ մեկ ամիս կա, ՊՆՀ-ը կանխատեսվածից 1,3 մլրդ մանաթով ավելի է վաստակել։ Սա հուշում է, որ 2021 թվականի դեկտեմբերին շահույթը կավելացնի նավթի և գազի վաճառքը, ակտիվների կառավարումը, բոնուսները և այլն։ Հաշվի առնելով այլ ոլորտների եկամուտները՝ ՊՆՀ-ի զուտ շահույթը մինչև 2021 ֆինանսական տարվա վերջ կկազմի 6,5 միլիարդ դոլար կամ 11 միլիարդ մանաթ։ (Աղբյուր)

Հայ լրագրողների գրածներին հավատացող ընթերցողի համար ասենք, որ 2020 թվականին, նույնիսկ սաստիկ համաճարակի ու պատերազմի տարում, Ադրբեջանի արժութային պահուստները նվազելու փոխարեն ավելացան։ Ներկայումս 2021 թվականի հունվար-նոյեմբերին և՛ Պետնավթային հիմնադրամի, և՛ Կենտրոնական բանկի պահուստներն աճել են 4,4 տոկոսով կամ 2,2 մլրդ դոլարով, իսկ ընդհանուր առմամբ Ադրբեջանի ռազմավարական արժութային պահուստները գերազանցել են 53 մլրդ դոլարը։ (Աղբյուր)

Փոխարենը, արդեն տնտեսական կատակլիզմների մեջ խրված Հայաստանում պատերազմում կրած ծանր պարտությունից հետո անկումը խորացավ, իսկ 2021 թվականին տնտեսական անկումը հասավ իր գագաթնակետին։ Ինչպես գիտեք, Հայաստանը 2020 թվականն ավարտեց երկու լուրջ աղետով. Նախ՝ կորոնավիրուսի համաճարակը փակեց երկրի տնտեսական հնարավորությունները՝ ստիպելով պարտք վերցնել դրսից՝ իր սոցիալական պարտավորությունները կատարելու համար, և արդյունքում խորացավ ֆինանսական ճգնաժամը։ ԱՊՀ տարածաշրջանի միջազգային կառույցների և տնտեսագետների վերլուծությունների համաձայն՝ Հայաստանը 2020 թվականն ավարտել է վատագույն վիճակում՝ ՀՆԱ-ի անկումով մոտ 8,5 տոկոսով։ (Աղբյուր)

Երկրորդ, Ադրբեջանի կողմից իր հողերը օկուպացիայից ազատագրելու համար ձեռնարկած  հակահարձակողական գործողությունների արդյունքում տեղի ունեցած պատերազմը ու խայտառակ պարտությունը ավելի ծանր հարված են հասցրել Հայաստանի տնտեսական վիճակին։ Հաղթանակած ադրբեջանական զինուժի կողմից օկուպացիոն հայկական բանակին հասցված նյութական վնասի չափը կազմում է ավելի քան 3 մլրդ դոլար։ Եթե ​​հաշվի առնենք, որ հակառակորդը մարտերում արդեն կորցրել է ութ C-300 զենիթահրթիռային համակարգեր (APR), որոնցից մեկի արժեքը կազմում է շուրջ 115-160 միլիոն դոլար, ապա պատկերը, կարծում ենք, բավականին պարզ կլինի։ Հայաստանի ռազմական բյուջեն 2020 թվականին կազմել է 634 միլիոն դոլար։ Միայն օկուպացված պետության ռազմական կորուստները (ավելի քան 3 մլրդ դոլար) առնվազն 4,7 անգամ գերազանցում են ռազմական բյուջեն։ Կարիք կա՞ լրացուցիչ բացատրության:

 Հայաստանի ֆինանսական ռեսուրսները նույնպես սպառվում են, իսկ բյուջեն լցնելու համար արտաքին պարտք է վերցնում, ինչի արդյունքում Հայաստանի պետական ​​պարտքը հասել է 9 միլիարդ դոլարի։ 2021 թվականի առաջին ինն ամիսներին արտաքին պարտքը կազմել է 9 մլրդ 31 մլն դոլար կամ 4 տրլն դրամ։ 369 մլրդ դրամ! Իսկ ամեն ամիս պարտքն ավելանում է 85-100 մլն դոլարով։ Եթե ​​2020 թվականի հունվարին պարտքը կազմում էր 8,1 միլիարդ, ապա այժմ այն ​​մոտենում է 9,2 միլիարդին՝ 1 միլիարդ 190 միլիոն դոլարի աճ։ Արտաքին պարտքը հասել է ՀՆԱ-ի 40 տոկոսին. «Fitch» միջազգային վարկանիշային գործակալության գնահատմամբ՝ 40%-ը գերազանցող պարտքը վտանգավոր է։ (Աղբյուր

Անցած տարվա ընթացքում Ադրբեջանը կրճատել է արտաքին պարտքը 2,5 տոկոսով (8,6 միլիարդ դոլար)՝ հասնելով ՀՆԱ-ի 18,2 տոկոսի։ Հանրապետության ռազմավարական արժութային պահուստները 6 անգամ գերազանցում են արտաքին պարտքը։ (Աղբյուր)

Հայաստանի արժութային պահուստները նույնպես կտրուկ նվազում են։ 2021 թվականի հունվար-հոկտեմբերին պահուստները կազմել են ընդամենը 3 մլրդ 201 մլն ԱՄՆ դոլար։ Երկիրն այնքան անմխիթար վիճակում է, որ 30 տարի Ադրբեջանի ոսկու հանքավայրերը շահագործող քոչարյանա-սարգսյան ռեժիմները չցանկացան անգամ 100 կգ ոսկու պաշար ստեղծել՝ այդ ոսկու պաշարները ծախսելով կոռուպցիոն նախագծերի և օֆշորների վրա։ Հայաստանը 2003 թվականի դեկտեմբերից 1 կգ բանկային ոսկի չունի միջազգային պահուստներում, իսկ արժութային պահուստները չորս անգամ պակաս են արտաքին պարտքից։ (Աղբյուր)

Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի զեկույցի համաձայն՝ 2021 թվականի հունվար-սեպտեմբերին ամենավատ տնտեսական իրավիճակը գրանցվել է Հայաստանում։ Տնտեսության «հենասյուն» համարվող արդյունաբերության ոլորտն աճել է ընդամենը 0,7 տոկոսով, ինչը վերջին ցուցանիշն է միության երկրների շարքում։ (Աղբյուր)

Մյուս կողմից, Ադրբեջանն արդեն ետևում է թողել ծանր համաճարակի բացասական հետևանքները, որին կբախվի 2020 թվականին և մոբիլիզացնում է զարգացման նոր շարժիչ ուժեր՝ համաձայն նոր իրողություններին և տնտեսական մարտահրավերներին, որոնք ի հայտ են եկել փայլուն Հաղթանակից հետո։ 2021 թվականի հունվար-նոյեմբերին երկրի համախառն ներքին արդյունքը կազմել է 80 մլրդ 688,2 մլն մանաթ կամ 5,3 տոկոսով ավելի, քան նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածը։ Տնտեսության նավթագազային հատվածում ավելացված արժեքն աճել է 2,7 տոկոսով, իսկ ոչ նավթագազային հատվածում՝ 6,4 տոկոսով։ Այսինքն՝ զարգացման հիմնական հենասյունը ոչ թե նավթն է, այլ նավթային ոլորտը։ Ոչ նավթային հատվածում աճի դինամիկան 3 անգամ ավելի է. Եթե ​​հաշվի առնենք դեկտեմբերին սպասվող աճը, ապա այս տարվա ՀՆԱ-ն կգերազանցի 87 մլրդ մանաթը։ Սա նշանակում է, որ Ադրբեջանը հետհամաճարակային շրջանում լավագույն և ամենաարագ զարգացող երկրներից մեկն է։ (Աղբյուր)

Լրատվամիջոցը չի վարանում կասկածի տակ դնել Ադրբեջանի նախագահի հայտարարած նախագծերն ու ծրագրերը՝ ասելով, որ Ղարաբաղում և Արևելյան Զանգազուրում ֆինանսավորման բացակայության պատճառով «մեռյալ լռություն» է տիրում։ Մեջբերում. “Сейчас в Баку все меньше говорят об "умных фермах", грандиозных солнечных электростанциях, нескольких аэропортах, цветущих городах с суперсовременной инфраструктурой и деревнях по типу швейцарских селений. Взамен участились призывы властей экономить каждый выделенный на восстановление “освобожденных земель” гяпик.”

 Եկեք պարզաբանենք. Ամբողջ աշխարհն ականատես է լինում, թե 2,2 միլիարդ մանաթ բյուջեի հաշվին ինչ նախագծեր է իրականացրել Ադրբեջանը պատմական հաղթանակից ընդամենը 11 ամիս անց։ Նախագահ Իլհամ Ալիևի անմիջական մասնակցությամբ և նախաձեռնությամբ Ադրբեջանը աննախադեպ ենթակառուցվածքային նախագծեր է իրականացրել Ղարաբաղում և Արևելյան Զանգազուրում։ Ահա դրանցից մի քանիսը.

Ֆուզուլիի միջազգային օդանավակայանի և Հաղթանակի ճանապարհի շահագործումը, Հորադիզ-Ջաբրայիլ-Զանգիլան-Ագբանդ ավտոմայրուղու, Զանգիլանի «Խելացի ագրոպարկի», «Խելացի գյուղի» կառուցումը, Շուշայում տասնյակ նոր նախագծերի հիմք դնելը, Գոհվար աղայի մզկիթի վերանորոգումը, այլ մզկիթների վերանորոգում, Մոլլա Փանահ Վագիֆի թանգարան-դամբարանային համալիրի և կիսանդրիի, Ուզեյիր Հաջիբեկլիի արձանի բացումը, Նատավանի անվան աղբյուրի շահագործումը, Շուշայի խորհրդանիշներից մեկի՝ «Ղարաբաղ» հյուրանոցի բացումը, հյուրանոցի և կոնֆերանսների կենտրոնի կառուցումը և այլն։

Բացի այդ, Քալբաջարի և Լաչինի շրջաններում կարևոր օբյեկտների հիմնումը, Զանգիլան-Գուբադլի-Լաչին ճանապարհի կառուցումը, Մուրովդաղում Տողանալի-Քալբաջար մայրուղու վրա կառուցվելիք 11,6 կիլոմետրանոց թունելի հիմքը, «Քալբաջար -1» փոքր հիդրոէլեկտրակայան շահագործման հանձնումը, Հակարի գետի վրա 8 մեգավատ հզորությամբ Գյուլեբիրդի հիդրոէլեկտրակայանի բացումը և այլ աշխատանքներ չի՞ իրականացվում Ադրբեջանի կառավարության կողմից։

Բարդա-Աղդամ մայրուղու, Լաչինի միջազգային օդանավակայանի, Աղդամի արդյունաբերական պարկի, Աղդամի նոր քաղաքների և ենթակառուցվածքների, ազատագրված տարածքներում տասնյակ դպրոցների, առողջապահական և սոցիալական ենթակառուցվածքների,  Ջաբրայիլում «ԿամԱԶ» ԲԲԸ-ի և «Գյանջայի ավտոմոբիլային գործարանի» սպասարկման կենտրոնի, Քալբաջար-Լաչին մայրուղու թունելի կառուցումը, որը տանում է դեպի Սուգովուշան բնակավայր և Թալիշ գյուղ, ավտոճանապարհների բացումն ու Արազի տնտեսական գոտու ստեղծումը Ադրբեջանի նախագահի աշխատանքի արդյունքն են։

Հադրութ բնակավայրում նոր մզկիթի, Ֆուզուլիի հուշահամալիրի և Ֆիզուլի քաղաքի հիմնարկեքի, Հադրութ-Ջաբրայիլ-Շուքուրբեյլի, Թուղ-Հադրութ և Ֆուզուլի-Հադրութ ճանապարհների կառուցում, ՊՆ և սահմանապահ զորքերի շուրջ 10 զորամասերի բացումը, Հադրութում Կոմանդո տիպի զորամասի բացումը և անհամար այլ ծրագրեր Հայաստանի աչքի առաջ են իրականացվում. Հայ հանրության համար դժվար է սա չտեսնել, քանի որ դա չի հետաքրքրում հայկական լրատվամիջոցներին և քարոզչամեքենային։

«Գոլոս Արմենի»-ն պնդում է, որ Ադրբեջանի բյուջեն նույնպես կրճատվում է, և կառավարությունը դժվարանում է 2 միլիարդ մանաթ հատկացնել Ղարաբաղում աշխատանքի համար.  “В подобных условиях найти лишние деньги на громогласно обещанные амбициозные проекты в "освобожденном Карабахе" не представляется возможным. Еще закладывая бюджет страны на 2021 г. правительство обещало, что с каждым годом суммы, предназначенные на восстановление "освобожденных земель", будут ощутимо возрастать. Однако выделенная в 2021г. на эти работы сумма в 2,2 миллиарда манат (чуть более миллиарда долларов) в 2022-ом не будет увеличена.

Եթե ​​նայենք Ադրբեջանի ֆինանսական հնարավորություններին, ապա կտեսնենք, որ պետական ​​բյուջեն տարեցտարի աճում է։ Ներկայումս հաստատվել է վերջին 30 տարվա ամենամեծ պետական ​​բյուջեն՝ 2022 թվականի համար 30 մլրդ մանաթի բյուջեի ծրարը, ևս 2,2 մլրդ մանաթ հատկացվել է ազատագրված տարածքներին։ Միաժամանակ, եթե հաշվի առնենք մասնավոր ներդրումների, օտարերկրյա ընկերությունների և Թուրքիայի ներդրումները, ապա այդ միջոցների չափը կկրկնապատկվի։ Այսինքն՝ շինարարության համար բավական գումար կա։ Բացի այդ, 2022 թվականին Ադրբեջանի ռազմական բյուջեն կհասցվի 4,6 միլիարդ մանաթի։

Ըստ ամենայնի, միայն այս երկու ուղղություններով Ադրբեջանի բյուջեի ծախսերը 2022 թվականին կազմում են 7 միլիարդ մանաթ, ինչը գերազանցում է Հայաստանի ընդհանուր պետական ​​եկամուտները։ Այս համեմատությունը բավական չէ՞։

 «Գոլոս Արմենի»-ը գրում է, որ 2021 թվականի ամռանն այցելելով Դաշքեսանի ոսկու հանքավայր՝ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը խոստովանել է, որ տնտեսական ոլորտում մեծ դժվարություններ կան և հիշեցրել, որ մենք ստիպված ենք եղել վերանայել մի շարք նախագծեր Ղարաբաղի և Արևելյան Զանգազուրի տնտեսական շրջաններում։ Այսինքն՝ որոշ նախագծեր կարող են հետաձգվել։ Մեջբերում. “Так, еще летом текущего года Ильхам Алиев, побывав на золотоносных приисках в Дашкесане, признался, что Азербайджан испытывает большие трудности в экономической области и вынужден пересмотреть приоритетность тех или иных проектов в “Карабахе и Восточном Зангезуре”. А в феврале в интервью государственному телевидению он даже обвинил нескольких высокопоставленных азербайджанских чиновников в том, что они обратились к нему с “ненужными” строительными проектами на захваченных землях. К примеру, когда начальник пограничной службы захотел построить пограничный блокпост в Шуши, Алиев назвал это предложение “смехотворным”, отметив, что “рядом с городом нет границы”:

Շատ ծիծաղելի ու անտրամաբանական պնդում է։ Նախ՝ Ադրբեջանի նախագահը նման արտահայտություններ չի օգտագործել, նրա ելույթի տեքստը պահվում է Պետական ​​տեղեկատվական գործակալության՝ «Ազերթաջ»-ի արխիվում մի քանի լեզուներով։

Ուշադրություն դարձնենք՝ ի՞նչ ասաց պարոն Իլհամ Ալիևը Դաշքեսան կատարած այցի ժամանակ։

 Դաշքեսան կատարած այցի ժամանակ Ադրբեջանի հեռուստատեսությանը տված հարցազրույցում նախագահ Իլհամ Ալիևը մեկնաբանել է 2021 թվականի առաջին կիսամյակի տնտեսական իրավիճակը: Մեջբերում. «Վեց ամսվա արդյունքները ցույց են տալիս, որ մեր տնտեսությունն աճել է 2 տոկոսով։ Սա լավ ցուցանիշ է։ Հատկապես երբ նայում ենք աշխարհում տեղի ունեցող գործընթացներին, տեսնում ենք, որ աշխարհի երկրների ճնշող մեծամասնությունը դեռևս ռեցեսիայի մեջ է։ Մեր տնտեսությունն աճում է, և համոզված եմ, որ մինչև տարեվերջ այն էլ ավելի կաճի։ Առավել ուրախալի է, որ մեր ոչ նավթային հատվածն աճել է ավելի քան 5 տոկոսով։ Սա իսկապես մեծ թիվ է, մեծ ցուցանիշ, կատարած աշխատանքի դրսեւորում... Մեր ոչ նավթային արդյունաբերությունն աճել է 16,6 տոկոսով եւ կշարունակի աճել։ Այսօրվա բացումը և այլ աշխատանքներն էլ ավելի կբարձրացնեն ոչ նավթային հատվածի արդյունաբերական ներուժը... Գյուղատնտեսությունն աճել է 5,6 տոկոսով։ Սա զգալի աճ է։ Անցյալ տարի, նույնիսկ մինչև համաճարակը, գյուղատնտեսության աճն ավելի դանդաղ էր՝ մոտ 3 տոկոս, 3,5 տոկոս, իսկ այժմ՝ 5,6 տոկոս։ Սա կատարված աշխատանքի և բարեփոխումների արդյունքն է»։

Այս հարցազրույցում մեկ բառի հանդիպո՞ւմ եք «տնտեսական ոլորտում մեծ դժվարությունների» մասին։

Շարունակենք, պարոն Իլհամ Ալիևը նշեց, որ մենք շուտով ազատագրված քաղաքները, բնակավայրերն ու գյուղերը կվերածենք ամենաժամանակակից և արժանի դրախտային գոտիների։ Մեջբերում. «Մեր աշխատակիցները քաղաքաշինության ոլորտում մեծ աշխատանք են կատարում, շատ ակտիվ են։ Հաստատվել է Աղդամի գլխավոր հատակագիծը. Ինձ ներկայացվեց Ֆուզուլիի և Ջաբրայիլի գլխավոր հատակագծերի նախնական տարբերակը։ Այժմ մշակվում է մանրամասն պլանի վրա։ Ֆիզուլիի եւ Ջաբրայիլի գլխավոր հատակագիծը հանրությանը կներկայացվի առաջիկա ամիսներին։ Արդեն սկսվել է Զանգիլան քաղաքի գլխավոր հատակագծի պատրաստման գործընթացը։ Մի քանի արտասահմանյան ընկերություններ, համաշխարհային մակարդակի հայտնի ընկերություններ ներկայացրել են իրենց առաջարկները։ Հիմա ընտրությունն արված է: Միևնույն ժամանակ, իհարկե, Գուբադլին, Լաչինը և Քալբաջարը՝ այդ քաղաքները կվերակառուցվեն։ Այսինքն՝ ես կարծում եմ, որ մեծ հերոսություն է ընդամենը 8 ամսում նման մասշտաբային աշխատանք կատարելը։ Ասեմ նաեւ, որ այս ամբողջ աշխատանքը մենք մեր միջոցներով ենք անում։ Բոլոր ծախսերը մեր միջոցներով ենք հոգում, ոչ մի մանաթ չենք ստացել ոչ մի տեղից։ Այո, հրավիրել ենք արտասահմանյան ընկերությունների, բայց որպես կապալառու։ Բոլոր միջոցները գոյանում են պետական ​​բյուջեից։ Սա մեծ բեռ է պետական ​​բյուջեի համար։ Իհարկե, բայց անում ենք, կանենք։ Ինչպես ասացի, մենք Ղարաբաղը և Արևելյան Զանգազուրը դրախտ ենք դարձնելու»:

 Նախագահի ելույթում կա՞ նմանատիպ գաղափարներ, ինչպես «մենք ստիպված ենք վերանայել» մի շարք նախագծեր “Ղարաբաղ” և “Արևելյան Զանգազուր” տնտեսական շրջաններում, նախագծերի կրճատումը և այլն։ Ոչ:

Պարոն Իլհամ Ալիևի ելույթը պարունակում էր հիմնավոր փաստարկներ և ապացույցներ, որոնք ապացուցում էին Հայաստանի վայրենի թալանն ու ահաբեկչությունը։ Եկեք կենտրոնանանք այդ ելույթի մի քանի կետերի վրա: Մեջբերում. “Անգամ ազատագրված հողերում այս տարածքը մեծ հեռանկարներ ունի։ Ինչպես գիտեք, օտարերկրյա ընկերությունները երկար տարիներ ապօրինի կերպով շահագործում են մեր ոսկու և այլ հանքավայրերը։ Սա հանցագործություն է, և ես դա արդեն ասել եմ, և նորից եմ ուզում ասել, որ այս ընկերությունները երկու տարբերակ ունեն՝ կա՛մ մեզ փոխհատուցում կտան, կա՛մ կընդունեն մեր պայմանները, կա՛մ մյուս այլընտրանքը այս հարցը իրավական ճանապարհով լուծելն է։ Ասեմ նաև, որ բոլոր նախապատրաստական ​​աշխատանքները մոտենում են ավարտին։ Վերլուծվել են մեր բոլոր ոսկու հանքավայրերը, որոնք անօրինական կերպով շահագործվում են օտարերկրյա ընկերությունների կողմից և՛ Զանգիլանի, և՛ Քալբաջարի շրջաններում։ Հրավիրված են միջազգային խորհրդատուներ։ Նորից եմ ուզում ասել, որ իրենք կամովին պետք է լուծեն վնասը, վնասը վճարեն ադրբեջանական պետությանը և միայն այդ դեպքում կարողանան հարմարավետ ապրել։ Հակառակ դեպքում այդ ընկերությունները այլ վայրերում գործունեություն են ծավալում, և նրանց գործարար համբավը լուրջ վնաս կհասցվի։ Ամեն դեպքում, մենք արդեն հստակ արտահայտել ենք մեր դիրքորոշումը”։ (Աղբյուր)

Հայկական լրատվամիջոցները չեն կարող նման ելույթներ ու կարծիքներ հրապարակել։ Նրանք մտավախություն ունեն, որ միջազգային արդարադատության շրջանակներում պատասխանատվության կենթարկվեն իրենց հանցագործությունների և տնտեսական կործանման գործողությունների համար: Ուստի նրանք խեղաթյուրում են Ադրբեջանի նախագահի տեսակետները և կեղծ տեղեկություններ են գրում։ Դրանով նրանք խախտում են մասնագիտական ​​էթիկայի պահանջները և ճշգրիտ հաշվետվություն ներկայացնելու սկզբունքները։

“Գոլոս Արմենիի”-ն պնդում է, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ֆինանսավորում է փնտրում Եվրամիությունից՝ ազատագրված տարածքներում աշխատանքը շարունակելու համար միջոցների սղության պատճառով։ Դիտարկենք այս ստի «նկարագրությունը». “О лихорадочном поиске властью денег для исполнения хотя бы части "карабахских" обещаний Алиева говорит ряд фактов, просочившихся на страницы СМИ. Например, стало известно, что на брюссельской встрече тет-а-тет с председателем Европейского совета Шарлем Мишелем азербайджанский президент высказал недовольство "несправедливой политикой" финансовых органов Евросоюза, выделивших Армении денежную помощь в размере 2,6 миллиардов евро, тогда как Азербайджану, "оставшемуся один на один" с проблемами "разоренных территорий", эти же структуры планируют выделить "мелочь" в размере 140 млн евро.  Очевидно, что Алиев тем самым пытается инициировать дискуссии на Западе, планируя под видом гуманитарных проектов в Карабахе урвать у Европы хоть какие–то суммы”.

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ Բրյուսել կատարած այցի ընթացքում ԵՄ ղեկավարության հետ նրա հանդիպումների հիմնական բովանդակությունը եղել է 2018 թվականին Եվրամիության և Ադրբեջանի միջև ստորագրված «Գործընկերության առաջնահերթություններ» փաստաթղթի շրջանակներում համագործակցության նոր ոլորտների քննարկումը։ Նույն գագաթնաժողովում պարոն Իլհամ Ալիևի ելույթում քննարկվեցին նաև Հարավային գազային միջանցքի հեռանկարներն ու այլ առաջնահերթությունները, որը նոր էջ է ԵՄ-Ադրբեջան ռազմավարական գործընկերության մեջ։ Ադրբեջանին ԵՄ ֆինանսական աջակցության մասին խոսք չի եղել։ (Աղբյուր)

Նախագահ Իլհամ Ալիևի և ԵՄ խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի հանդիպմանը չի քննարկվել նաև 140 միլիոն դոլարի ֆինանսավորման հարցը։ Իտալական «Il Sole 24 Ore» թերթին տված հարցազրույցում նախագահը հիշեցրել է, որ Եվրահանձնաժողովի Արևելյան գործընկերության ֆինանսավորման փաթեթը Հարավային Կովկասի համար հիմնված է անարդար և երկակի ստանդարտների վրա, 140 միլիոն դոլար հատկացնելն անարդար է։ 2 միլիոն բնակչություն ունեցող Հայաստանի և 10 միլիոնանոց Ադրբեջանի միջև տարբերությունը երկակի ստանդարտների վառ օրինակ է: Մեջբերում. «Սա շատ զարմանալի է, և այս փաթեթի հայտարարությունից հետո նախագահ Միշելի՝ այս ամառ Ադրբեջան կատարած այցից հետո մենք անընդհատ քննարկում ենք այդ հարցը։ Մենք ցանկանում ենք, որ մոտեցումը հիմնված լինի ընդհանուր չափանիշների վրա։ Մենք արդարություն ենք ուզում և, իհարկե, ուզում ենք Ադրբեջանին տալ նույնքան ու նույնքան գումար»։ (Աղբյուր)

Ադրբեջանի նախագահը արտասահմանյան լրատվամիջոցներին և միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչներին միշտ կարևոր ուղերձ է հղել: Թող համաշխարհային հանրությունը գա ազատագրված տարածքներ, իր աչքով տեսնի Հայաստանի 30 տարվա վայրագությունները, 10 միլիարդ դոլարի վնասը, իսկ միջազգային հանրությունը ազնվորեն վկայի, թե ով է ահաբեկիչն ու ավերիչը։ Համաշխարհային հանրությանը ճշգրիտ և օբյեկտիվ տեղեկատվություն տրամադրվի իրական իրավիճակի մասին։ Ադրբեջանը օտար երկրներից այլ բան չի ուզում: 2021 թվականի փետրվարի 26-ին տեղական և արտասահմանյան լրատվամիջոցների համար հրավիրված մամուլի ասուլիսում Ադրբեջանի նախագահը բացահայտ հայտարարել է, որ մենք որևէ մեկի ֆինանսավորման կարիք չունենք, ազատագրված հողերում շինարարությունը, ժողովրդի արժանապատիվ կենսապայմանները լուծելու ենք մեր միջոցներով: «Մենք ցանկանում ենք ազատագրված տարածքներում ստեղծել առավելագույն հնարավորություններ 30 տարի շարունակ իրենց հողերից վտարված մարդկանց համար։ Նրանք արժանի են դրան։ Նրանք արժանի են արժանապատվորեն ապրելու և վայելելու ժամանակակից աշխարհի բոլոր բարիքները։ Մենք ունենք քաղաքական կամք և ֆինանսական ռեսուրսներ այս տարածքները վերականգնելու համար, և մենք դա կանենք»։ (Աղբյուր)

 Հոդվածում պնդվում է, որ Սաուդյան Արաբիայում «փող են փնտրող» Ադրբեջանի պետական ​​պաշտոնյաների մտադրությունը կապված է եղել նաև ֆինանսների հետ։ Մեջբերում. “Напомним также о встрече 15-16 декабря азербайджанской делегации в Эр–Рияде с министром инвестиций Саудовской Аравии Халидом бин Абдулазизом Аль-Фалихом. Согласно бакинским СМИ, стороны обсуждали на ней возможности вложений государственного и частного бизнеса саудитов в экономику Азербайджана. Однако весьма любопытно, что переговоры от имени правительства вел не министр экономики Микаил Джаббаров, что было бы логичнее, а министр финансов Самир Шарифов. Не говорит ли это о том, что Баку больше интересовал денежный займ, нежели прямые вложения саудитов в азербайджанскую экономику?”

 Որտեղի՞ց այս պնդումը: Հոդվածի հեղինակը գրել է այս տեսակետները՝ հղում անելով դեկտեմբերի 15-ին Սաուդյան Արաբիայի թագավորության մայրաքաղաք Ռիադում տեղի ունեցած ադրբեջանական պատվիրակության ղեկավար Սամիր Շարիֆովի Սաուդյան Արաբիայի ներդրումների նախարար Խալիդ բեն Աբդուլազիզ Ալ-Ֆալիհի և ֆինանսների նախարար Մուհամմադ Ալ Ջադաանի հետ հանդիպմանը։

Նախ, սա ոչ թե հատուկ հանդիպում է, այլ Ադրբեջանի և Սաուդյան Արաբիայի Կառավարական հանձնաժողովի հերթական հանդիպումը։ Հանդիպումներ անցկացվում են ավելի քան 10 տարի։ Հանձնաժողովի նիստերն անցկացվում են ռոտացիոն սկզբունքով՝ փոխադարձ պլանով և ծրագրով։ Երկու տարի առաջ Բաքվում կայացել է Կառավարական հանձնաժողովի 5-րդ նիստը, իսկ այժմ՝ Էր Ռիադում։ Էլ որտեղ պետք է կառավարության նիստեր անցկացվեն. Հարց է՝ որտե՞ղ են Հայաստանում անցկացվում կառավարական հանձնաժողովների նիստերը։

Ինչ վերաբերում է ոչ թե էկոնոմիկայի, այլ ֆինանսների նախարարի մասնակցությանը, ապա պետք է ասենք, որ ընդհանուր առմամբ յուրաքանչյուր երկրում պետությունների միջև համատեղ հանձնաժողովների համանախագահները նշանակվում են տարբեր նախարարությունների ու կոմիտեների ղեկավարներից։ Նույն նախարարը չի կարող լինել բոլոր հանձնաժողովների նախագահ, քանի որ պարոն Միքայիլ Ջաբբարովը մի քանի կառավարական հանձնաժողովների համանախագահն է, մյուս հանձնաժողովների համանախագահները՝ այլ նախարարությունների ղեկավարներ։ Այս տեսակետից այն, որ Ադրբեջան-Սաուդյան Արաբիա համատեղ հանձնաժողովի նախագահը ոչ թե Միքայիլ Ջաբբարովն է, այլ Սամիր Շարիֆովը հիմնված է այս լեգիտիմության վրա։

Հիմա անդրադառնանք բուն հարցին. Համատեղ հանձնաժողովի համանախագահ Սամիր Շարիֆովի և Սաուդյան Արաբիայի Թագավորության ֆինանսների նախարար Մուհամմեդ Ալ Ջադաանի հետ հանդիպման ժամանակ ստորագրվե՞լ է Ադրբեջանին Սաուդյան Արաբիայից փոխառու վերցնելու պայմանագիրը։

Հանդիպման արձանագրությունը հրապարակվել է և տարածվել համացանցային բոլոր ռեսուրսներով։ Հրապարակվել են երկու երկրների միջև քննարկված հարցերի բոլոր մանրամասները, ինչպես նաև Համատեղ հանձնաժողովի 6-րդ նիստի արդյունքներով ստորագրված Արձանագրությունը։ (Աղբյուր)

Ադրբեջան-Սաուդյան Արաբիա համատեղ հանձնաժողովի 6-րդ հանդիպման մասին նաև արտասահմանյան ԶԼՄ-ներում բավական տեղեկություններ կան։

Այդ հանդիպման ժամանակ ստորագրված արձանագրությունը ոչ մի գաղափար, բառ, նախադասություն կամ կետ չի պարունակում Ադրբեջանի՝ Սաուդյան Արաբիայից փոխառությունների վերաբերյալ։

Այս առումով օգտակար է նշել մեկ հարց: Ընկերական Սաուդյան Արաբիան՝ Ադրբեջանի ամենամոտ ռազմավարական դաշնակիցներից մեկը, ճանաչել է Հայաստանը որպես ագրեսոր պետություն և հրաժարվել է հարաբերություններ հաստատել՝ 30 տարի շարունակ սկզբունքային դիրքորոշում ցուցաբերելով մեր երկրի տարածքային ամբողջականության ապահովման հարցում։ Պաշտոնական Էր Ռիադը 1994 թվականից ամենաբարձր մակարդակով համագործակցում է Ադրբեջանի հետ՝ կատարելով կայուն ներդրումներ, 2015 թվականի ապրիլին Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևի այցը Սաուդյան Արաբիա էլ ավելի ամրապնդեց մեր հարաբերությունները։ Ուստի ոչ ոք չպետք է կասկածի Սաուդյան Արաբիայի ներդրումային ծրագրերին Ղարաբաղում և Արևելյան Զանգազուրում։ Անցյալ տարի էներգետիկայի նախարարությունը և սաուդյան ACWA POWER ընկերությունը կնքել են ներդրումների և էներգիայի գնման պայմանագրեր հողմակայանի նախագծի համար։ Սա արդեն նշանակում է, որ սաուդյան ընկերությունները մասնակցում են մեր ազատագրված տարածքներում Green Energy նախագծերին։

«Գոլոս Արմենիի»-ն նաև պնդում է, որ թուրքական ընկերությունները չեն կարողացել գումար գտնել Ղարաբաղում նախագծերի համար, և որ խոստացված ներդրումային ծրագրերը «տապալվել են».  “ВПРОЧЕМ, НЕ ИСКЛЮЧЕНО, ЧТО ЗАЯВЛЕНИЕ о миллиардных контрактах было продиктовано сугубо желанием подбодрить на словах "старшего брата" на фоне финансово–экономического коллапса в Турции. Как известно, рискованная кредитно-денежная политика Эрдогана и его упрямые попытки навязать Западу собственные политические капризы довели курс лиры до обвала, вызвали стагнацию экономики и массовый отток капитала из страны. Впервые за десятилетия в турецких городах выстраиваются очереди за дешевым хлебом - картина, которую можно увидеть разве что в самых бедных африканских странах. И возможно, в Баку захотели поддержать "старшего брата" обещаниями добротных тендеров, но, разумеется, лишь тогда, когда Азербайджан добудет деньги на эти проекты”.

 Վերջին մեկ տարվա ընթացքում հայկական լրատվամիջոցների հիմնական թեման թուրքական ընկերությունների ակտիվ մասնակցությունն էր ազատագրված տարածքներում լայնածավալ աշխատանքներին։ Հայկական լրատվամիջոցները հատուկ ուշադրություն են դարձնում ենթակառուցվածքների, ճանապարհային և տրանսպորտային նախագծերի վրա Թուրքիայի անխոնջ աշխատանքին, «Քոլին Ինշաաթի», «Չինգիզ Ինշաաթի», «Էթի Բաքիրի» և «Արթվին Մադենի» գործունեությանը ոսկու արդյունաբերության ոլորտում։ (Աղբյուր՝ SputnikԱրմենիա)

Տեղեկացնենք հայաստանյան լրատվամիջոցներին և ընթերցողներին, որ իսկապես Թուրքիան մեծացնում է իր տնտեսական հզորությունը տարածաշրջանում, ակտիվորեն մասնակցում նախագծերին, և այդ գործընթացը գնալով ընդլայնվում է։ Հոկտեմբերի 26-ին Ադրբեջանի և Թուրքիայի նախագահների կողմից Զանգազուր-Հորադիզ-Ջաբրայիլ-Զանգիլան-Աղբանդ ավտոճանապարհի և Զանգիլանի շրջանում գտնվող «Սմարթ ագրոպարկ»ի և «Դոստ ագրոպարկ»ի հիմնադրմամբ թուրքական ընկերությունների համար նոր հնարավորություններ են ստեղծվել. Ինչպես նշեց պարոն Էրդողանը, թուրքական ընկերությունները առաջիկա փուլում կիրականացնեն ավելի մեծ նախագծեր։ (Աղբյուր)

Եվ սա շատ նորմալ է։ Եղբայրական երկիրը միշտ եղել է Ադրբեջանի ազատագրված հողերում, և նրանք իրենց շատ հարմարավետ են զգում եղբայրական հողում։ Ի՞նչն է այստեղ զարմանալի: Հավելենք, որ Թուրքիայի ձեռներեցների միությունը, TUMKIAD-ը և տասնյակ այլ ընկերություններ հարյուրավոր միլիոն դոլարներ են ներդնում ազատագրված տարածքներում արդյունաբերական ձեռնարկություններ հիմնելու համար։ Թուրքիայի բարեկեցության հիմնադրամն արդեն սկսել է աշխատել՝ «Eti Bakir A.Ş» ընկերությունը Քաշքաչայի հանքավայրում: «Artvin Maden A.Ş» ընկերությունն արդեն մի քանի ամիս է, ինչ աշխատում է Էլբայդաշի և Աղդուզդաղի հանքավայրերում։ (Աղբյուր)

Բացի այդ, Հարավային Կորեայից, Իսրայելից, Հունգարիայից և Իտալիայից ընկերություններ արդեն իսկ գտնվում են տարածաշրջանում, իսկ ներդրումային ծրագրերը մոտենում են ավարտին։ Երկու ամիս առաջ ստեղծվել է AzAz տնտեսական գոտին, և այս արդյունաբերական մոդելը առաջին իսկ օրվանից գրավեց ներդրողներին: Ռուսական «Կամազ»-ն արդեն գրանցվել է որպես առաջին ներդրող և ներդրումային ծրագիր սկսել։ (Աղբյուր)

«Գոլոս Արմենիի»-ն թերահավատորեն է վերաբերվում ազատագրված տարածքներ բնակիչների վերադարձին, Զանգիլանում և Շուշայում մարդկանց իրենց տներում բնակեցնելուն, դեպի Շուշա երկաթուղու կառուցմանը և անտրամաբանական ենթադրություններ է անում։ Հեղինակը մոռանում է, որ Զանգիլանում «Խելացի գյուղը» պատրաստ է, մի քանի օրից կընդունի իր բնակիչներին, իսկ վերադարձը Շուշայում սկսվել է մայիսին՝ «Սպիտակ բլբուլ» փառատոնից, «Ղարաբաղ» հյուրանոցի, տների վերականգնումից հետո։ Եվ այլ սոցիալական հաստատություններ Շուշա տեղափոխված և Գերագույն գլխավոր հրամանատարի հետ հանդիպած 4-ամյա Ասիֆը և նրա մտերիմներն ու հարազատները մի քանի ամիս է, ինչ ապրում են իրենց տներում։ Մեծ վերադարձով շահագործման կհանձնվի դեպի Շուշա երկաթգիծը, որը շքեղ շինարարությամբ վերականգնել է իր պատմական կերպարը։ Հաղթանակի ճանապարհը 9 ամսում կառուցած Ադրբեջանի նախագահի համար հեշտ է երկաթգիծ կառուցել:

Առաջին անգամ է, որ հոդվածում «Արդյունք» չենք տալիս։ Պատճառն ընթերցողներին հայտնի է: