Օրեր առաջ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Աննա Մկրտչյանը, ելույթ ունենալով Հայաստանի խորհրդարանում, ներկայացրեց, թե ինչպես են վերաբերվում հայերին Բաքվի բանտերում և մեջբերեց մի հատված Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպանի զեկույցից:
Մկրտչյանն իր խոսքում մեջբերեց Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունը, որ հայ գերիները 1-2 ամիս էլ կարող են մնալ Բաքվի բանտերում: Նա նաև հիշեցրեց իշխանական մեկ այլ պատգամավորի հայտարարությունը, որ Բաքվի բանտում գերիներին ավելի լավ են նայում, քան մեզ մոտ:
«Հայ գերիներին ադրբեջանցիները ծեծելու համար ստեղծել են առանձին խմբեր, ծեծում են մինչև հայի գիտակցության կորուստը, սպասում, մինչև գիտակցության գա ու շարունակում ծեծել։ Ադրբեջանցիները եռման թեյ ու ջուր են լցնում հայ գերիների մարմինների վրա, այրվածքներ պատճառելուց հետո շարունակում են ծեծը, հետո ծեծում այնքան, մինչև մահանա։ Մահից հետո մի քանի օր դին թողնում են բանտախցում, սնվելու համար տալիս են 10 վայրկյան, ստիպում են ուտել գետնից, թքում են ուտելիքի մեջ ու ստիպում ուտել, կտրում են մարմնամասեր, ողջ-ողջ կապում են մեքենայից ու քարշ տալիս, զրկում են ջրից, քնից ու սննդից», - մեջբերումն ավարտեց պատգամավորը։
Աննա Մկրտչյանի հայտարարությունից հետո դահլիճից լսվեց ՔՊ-ական պատգամավորների դժգոհությունը: Ապա միջամտեց նաև ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը։ Նա գերիների խոշտանգման մասին ՄԻՊ-ի փաստագրությունն, ըստ էության, «հորինված» համարեց։
«Ես էլ չհասկացա, անկեղծ ասած, թե այդ հնարած տեսարանները ինչի համար էր պետք ՀՀ ԱԺ-ում հնչեցնել», - «տարակուսեց» ԱԺ նախագահը։
Ավելի ուշ, անդրադառնալով խորհրդարանի նախագահ Ալեն Սիմոնյանի հայտարարությանը, Աննա Մկրտչյանը լրագրողներին ասաց. ««…»: Եվ այո, խորհրդարանի ամբիոնից, որպեսզի ամբողջ աշխարհը լսելի լինի, պետք է հայտարարվի, որ ՀՀ քաղաքացիներին, հայ գերիներին խոշտանգում են Բաքվի բանտերում, և դա ոչ մի կերպ չի կարող դիտվել որպես ադրբեջանցիների կամ թուրքերի ուղարկած «դրական ազդակը», ինչպես ասել է Նիկոլ Փաշինյան»:
Նախ և առաջ Faktyoxla Lab.-ը փորձեց պարզել, թե ինչպիսի հայ գերիների մասին է խոսում «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Աննա Մկրտչյանը:
Սկսենք նրանից, որ համաձայն Ադրբեջանի և Ռուսաստանի նախագահների, ինչպես նաև Հայաստանի վարչապետի ՝ 2020 թվականի նոյեմբերի 10 -ին Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի արդյունքներից հետո ստորագրված եռակողմ հայտարարության 8-րդ կետի, կողմերը պարտավորվեցին փոխանակել ռազմագերիների, պատանդների և այլ ձերբակալվածների, ինչպես նաև մահացածների մարմինները:
2020 թվականի դեկտեմբերի սկզբից սկսվեց պարտավորությունների կատարումը: Դեկտեմբերի 4 -ին կողմերը բանտարկյալների ցուցակը ներկայացրեցին Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեին (ԿԽՄԿ): Դեկտեմբերի 14 -ին տեղի ունեցավ գերիների առաջին փոխանակումը ՝ ռուս խաղաղապահների ղեկավարության մասնակցությամբ: Հետագայում բանտարկյալների փոխանակումը բազմիցս իրականացվեց: Ադրբեջանական կողմը բազմիցս հայտարարել է, որ կատարել է իր պարտավորությունները եռակողմ համաձայնագրի համաձայն և վերադարձել բոլոր ռազմագերիներին Հայաստան:
Ինչ վերաբերում է մյուս «գերիներին», որոնց վերադարձը հայկական կողմը պահանջում է Ադրբեջանից, ապա այդ անձինք նոյեմբերի 10-ի համաձայնությունից հետո մտել են Ղարաբաղի տարածք, որտեղ նրանք կատարել են զինված սադրանքներ: Այսպես, Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության և Պետական անվտանգության ծառայության համատեղ հայտարարության մեջ ասվում էր, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 26-ին Ադրբեջանի Խոջավենդի շրջանի օկուպացիայից ազատագրված Սուր գյուղում հայ զինվորականները անակնկալ հարձակում են իրականացրել այս տարածքում ծառայող ՊՆ զինծառայողները, որոնց հետևանքով զոհվել է 4 զինծառայող, ևս երկուսը վիրավորվել են:
Նաև դեկտեմբերի 8-ին, Հադրութ գյուղի տարածքում կապի սարքերի և հաղորդիչ սարքավորումների տեղադրման ժամանակ, հայկական զինված ուժերի հարձակման արդյունքում 1 ադրբեջանցի զինծառայող զոհվեց, իսկ Azercell-ի աշխատակիցը՝ ծանր վիրավորվեց: Հայտարարության մեջ նշվում էր, որ դրանից հետո Ադրբեջանի պետական անվտանգության ծառայությունը ստիպված է եղել հակաահաբեկչական գործողություն իրականացնել այս տարածքում:
Այնուհետև պաշտոնական Բաքուն այս միջադեպի կապակցությամբ դիմեց ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին: Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Ջեյհուն Բայրամովի անունից ուղարկված նամակում ասվում է, որ նոյեմբերի 10-ի եռակողմ հայտարարության ստորագրումից հետո Հայաստանը զբաղվում է տարածաշրջանում խաղաղությանը սպառնացող գործունեությամբ: Նամակում ընդգծվում է, որ Հայաստանի զինված ուժերը դիվերսիոն գործողություններ են իրականացնում Խոջավենդի շրջանի տարածքում: Ադրբեջանի համապատասխան կառույցների իրականացրած հակաահաբեկչական գործողության արդյունքում ձերբակալվել են դիվերսիոն խմբի անդամները ՝ 62 հոգու չափով, որոնք Հայաստանի քաղաքացիներ են: Քննությամբ պարզվել է, որ դրանք Ղարաբաղ են բերվել Հայաստանի Շիրակի մարզից: Ադրբեջանական կողմը բազմիցս հայտարարել է, որ սրանք միակ հայերն են, ովքեր բանտում են և հրաժարվում է նրանց ռազմագերիներ համարել:
Հիշեցնենք, որ 2021 թվականի հունվարի կեսերին այս հարցը նշված էր Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի հայտարարության մեջ: Խոսելով Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև գերիների փոխանակման ընթացքում ծագած խնդիրների մասին՝ ռուս նախարարն անդրադարձավ նաև այս խնդրին: Նա նշեց, որ քանի որ վերոնշյալ խումբը լքված էր նոյեմբերի վերջին Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքում, դրանք չեն դիտարկվում եռակողմ հայտարարության համատեքստում, որը վերջ դրեց Ղարաբաղում ռազմական գործողություններին: Կարևոր է նշել, որ նոյեմբերի 20-ին Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն նախագահ Վլադիմիր Պուտինին զեկուցեց Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ զորախմբի տեղակայման ավարտի մասին ՝ Ադրբեջանի անվտանգության ուժերի հակաահաբեկչական գործողության օրվանից և հայ զինվորականների ձերբակալությունից շատ առաջ:
«Նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը խոսում էր այն ժամանակ գերության մեջ գտնվող ռազմագերիների ազատ արձակման մասին: Այժմ Ադրբեջանը պահում է հայ զինծառայողների խմբի մի զգալի մասը, որոնք այնտեղ հայտնվեցին հայտարարության ուժի մեջ մտնելուց հետո և ձեռք բերվեց պայմանավորվածություն դադարեցնելու ցանկացած թշնամական գործողություն », - ասաց Լավրովը օգոստոսի 31-ին Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսում:
Ինչ վերաբերում է միջազգային մարդասիրական իրավունքին, ռազմագերիներին վերաբերող հարցերը կարգավորվում են Ժնևյան կոնվենցիաներով: 1949 թվականի Ժնևյան կոնվենցիայի 118-րդ հոդվածի համաձայն ՝ պատերազմի ավարտից հետո ռազմագերիները պետք է ազատ արձակվեն և ուղարկվեն իրենց երկրներ: Բացի այդ, ռազմագերիները պատասխանատվություն չեն կրում ռազմական գործողություններին անմիջական մասնակցության համար:
Միևնույն ժամանակ, միջազգային հումանիտար իրավունքի հիմնական սկզբունքի, ինչպես նաև 1977 թվականի Ժնևյան կոնվենցիային կցված արձանագրության համաձայն, այս պահանջը անմիջականորեն վերաբերում է ռազմական գործողությունների ընթացքում գերեվարված անձանց: Իսկ դիվերսիոն խումբը, որը բաղկացած էր Հայաստանի քաղաքացիներից, ուղարկվել է Ադրբեջանի տարածք հենց ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին պայմանավորվածություն ձեռք բերելուց հետո, և նրանք կատարել են ահաբեկչական գործողություններ:
Այժմ անդրադառնանք հայազգի պատգամավոր Աննա Մկրտչյանի պնդումներին ՝ Ադրբեջանում պահվող վայրերում հայերի նկատմամբ վատ վերաբերմունքի վերաբերյալ:
Նախ, Աննա Մկրտչյանն իր խոսքում անդրադառնում է Հայաստանի օմբուդսմեն Արման Թաթոյանի զեկույցին, ով թե Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ընթացքում, թե դրանից հետո մեկ անգամ չէ, որ դատապարտվել է չհիմնավորված և շինծու փաստեր հրապարակելու և հնչեցնելու համար:
Երկրորդ ՝ սա առաջին դեպքը չէ, երբ բարձրացվում է «գերեվարված հայերի նկատմամբ վատ վերաբերմունքի» թեման: Այս տարվա մարտի վերջին Human Rights Watch միջազգային կազմակերպությունը զեկույց է հրապարակել, որում պնդում է, որ «հայ ռազմագերիների նկատմամբ վատ վերաբերմունքի դեպքեր են»: Ադրբեջանական կողմն անհապաղ մերժեց այս պնդումները: Երկրի ԱԳՆ-ն հայտարարություն տարածեց, որում, մասնավորապես, նշվել է, որ «Ադրբեջանում պահվող բոլոր հայ ռազմագերիներն ու քաղաքացիական անձինք վերաբերվել են 1949 թվականի Ժնևյան կոնվենցիաների պահանջներին համապատասխան: Նրանք չեն ենթարկվել խոշտանգումների, նվաստացուցիչ կամ վատ վերաբերմունքի, նրանց ցուցաբերվել է անհրաժեշտ բժշկական օգնություն, իսկ կալանավորման ընթացքում նրանցից յուրաքանչյուրը ենթարկվել է բժշկական հետազոտության: Դրանք ուսումնասիրելիս վնասի հետքեր չեն հայտնաբերվել (չհաշված ռազմական գործողությունների ընթացքում ստացած վնասվածքները)»:
Երրորդ ՝ լիբանանահայ Մարալ Նաջարյանը վերջերս է Լիբանանից վերադարձել Հայաստան:
Հիշեցնենք, որ Մարալ Նաջարյանը, իր ամուսնու հետ միասին, ձերբակալվեցին ադրբեջանական զինուժի կողմից հաջորդ առավոտյան՝ Շուշայի շրջակայքում նոյեմբերի 10-ին Ղարաբաղի վերաբերյալ եռակողմ հայտարարություն ստորագրելուց հետո, քանի որ մարտական գոտում նրանց տեղաշարժերը, չնայած այդ ժամանակ դադարել էին, պարզապես կասկած էին առաջացրել: Փաստն այն է, որ առանց որևէ ակնհայտ պատճառի նրանք մեկնել են Շուշա, որը նախկինում ազատագրվել էր Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից կատաղի մարտերի արդյունքում: Հետաքննությունից հետո նա ազատ արձակվեց և վերադարձավ Լիբանան, չնայած Հայաստանում երկրորդ քաղաքացիությանը: Հետագայում Մարալ Նաջարյանը հաստատեց, որ ադրբեջանցիները բավականին լավ են վարվել իր հետ: Հետաքննության ընթացքում պարզվել է նաև, որ նրա ամուսինը ՝ Լիբանանի քաղաքացի Վիգեն Էյլջեքչյանը, Ղaարաբաղում կռվել է որպես վարձկան ՝ Հայաստանի կողմից: Պատերազմի գոտուց բազմաթիվ լուսանկարներ, որտեղ նա գերեվարվել է դաշտում ՝ ռազմական զենքը ձեռքին, ինչպես նաև մի շարք ականատեսների վկայությունները կասկածների տեղ չեն թողնում, ինչը հայկական կողմը դեռ փորձում է սերմանել աշխարհում: «Ազատություն» - ը ռեպորտաժ է պատրաստել Հայաստան վերադարձած Մարալ Նաջարյանի մասին, ով կրկին նշել է, որ Բաքվում իր նկատմամբ մարդավարի են վարվել: Նույն վերաբերմունքն է ցուցաբերվել այլ ձերբակալվածների նկատմամբ:
Չորրորդ, ադրբեջանական կողմը բազմիցս հայտարարել է, որ ձերբակալված հայերի նկատմամբ բռնությունների ենթարկվելու մասին պնդումները բացարձակապես անհիմն են: Միջազգային իրավունքին համապատասխան, նրանց մոտ ընդունվում են Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի, մարդու իրավունքների պաշտպանի ներկայացուցիչները, տրամադրվում են փաստաթղթեր Հայաստանի բոլոր ձերբակալված քաղաքացիների առողջական վիճակի մասին:
Կարմիր Խաչի որևէ հայտարարության մեջ կալանավորված հայերի նկատմամբ վատ վերաբերմունքի մասին որևէ հիշատակություն չի եղել:
Եվ, վերջապես, կան Ադրբեջանից Հայաստան վերադարձած ձերբակալվածների լուսանկարները, ինչը վկայում է նրանց ֆիզիկական բարեկեցության մասին:
Այսպիսով, հաշվի առնելով վերոգրյալը, կարող ենք ասել, որ պատգամավոր Աննա Մկրտչյանի հայտարարություններն այն մասին, որ «հայ գերիներին խոշտանգում են Բաքվի բանտերում», որևէ կերպ չեն հիմնավորվում և սուտ են: Եվ փաստորեն, հայ պատգամավորը խորհրդարանում կեղծ փաստեր ներկայացրեց՝ հիմնվելով Հայաստանի օմբուդսմենի զեկույցում ներկայացված փաստերի վրա, որոնք խորհրդարանի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը «հնարած տեսարաններ» անվանեց:
